در گزارش پیشین با عنوان «چوب واردات لای چرخ تولید داخلی» به بررسی آثار ناشی از سیاست های دولت در حمایت از واردات روی تولید داخل پرداختیم و در این گزارش به این سوال پاسخ می دهیم که چرا دولت ها به تله واردات و عبور از شعارهای خود مبنی بر حمایت از تولید داخل می افتند؟
دولت جمهوری اسلامی ایران از سال 1401 تاکنون در حالی چیزی در حدود 2.5 میلیارد دلار به واردات تایر اختصاص داده که کل رقم تخصیصی برای صنعت تایر به هفتصد میلیون دلار نمی رسد. این در حالی است که با فرض نیاز یک دلار برای هر کیلوگرم تایر تولیدی در داخل کشور، رقم اختصاص یافته به واردات تایر می توانست در حدود 2.5 میلیون تن تایر را در سه سال تولید کند که با فرض تولید 50 هزار تنی توسط هر کارخانه تایر، می شد 12 یا 13 کارخانه تایر راه اندازی کرد.
واردکنندگان می گویند این ارز صرف واردات تایرهای کامیونی شده، اما شواهد بازار و نمایندگان فروش تایر این ادعا را رد کرده و معتقدند در بازار ایران همه نوع تایر از پرایدی گرفته تا سایزهای سواری و شاسی بلند و کامیون و اتوبوس به وفور یافت می شود و اتفاقا سایزهای سواری را می توانید در اقساط 5 ماهه خریداری کنید و کک کسی هم نمی گزد.
چرا دولت بجای حمایت از تولید از واردات حمایت کرد؟
یکی از چالش های بزرگ دولت سیزدهم که به نظر می رسد سنگ بنای سیلاب واردات را گذاشت، تهدید تولیدکنندگان داخلی با ابزار واردات بود و این فقط به صنعت تایر اختصاص نداشت و در سایر صنایع نیز مشهود بود.
به عنوان مثال در حالی که فعالان صنعت دارو در آن زمان به شدت از نبود نقدینگی و مطالبات وحشتناک از بیمارستان های دولتی گلایه داشته و به همین دلیل ناچار به کاهش تولید شدند، وزیر بهداشت وقت واردات انواع داروها و شیرخشک و … را به شرکت های واردکننده به مناقصه گذاشت و در عرض یک هفته منابع ارزی مورد نیاز برای واردات را تامین کرد که نتیجه آن ورود مقادیر هنگفتی از شیرخشک های تاریخ مصرف گذشته بود.
در حوزه تایر نیز با کاهش تولید داخل در نتیجه رشد شدید قیمت مواد اولیه و ارز از یک سو و عدم پذیرش منطق ضرورت افزایش قیمت تایر از سوی دولت وقت از سوی دیگر، دولت وقت و وزیر صمت آن زمان که امروز وزیر نیرو است، دست به واردات گسترده انواع تایرها زد و بی توجه به مولفه هایی مانند سایز مورد نیاز، کیفیت محصول و یا قیمت فروش در بازار، تنها برای فشار بر تولیدکنندگان داخلی، دروازه های واردات را چهار طاق باز گذاشت و شد آن چه نباید می شد.
کارشناسان در گفتگو با لاستیک پرس با بیان این که نفس واردات در هیچ اقتصادی مردود نیست معتقدند امروزه آمریکا یکی از بزرگترین تولید کنندگان تایر دنیاست که 92 میلیون حلقه تایر سواری، 24 میلیون حلقه سبک کامیونی و 12 میلیون حلقه تایر کامیونی و اتوبوسی را در سال قبل تولید کرده است، با این حال 85 میلیون حلقه تایر سواری، 32 میلیون حلقه باری و 5 میلیون حلقه تایر دوچرخه و موتور سیکلت وارد می کند. چرا که این کشور محدودیت تجاری ندارد و تولدیکنندگان داخلی ازادند بازار داخل و یا بازارهای جهانی را تامین کنند و در مقابل در رقابت با تایرهای وارداتی قرار می گیرند.
در ایران، تولیدکنندگان تایر در بسیاری از بزنگاه های تاریخی که صادرات دارای توجیه اقتصادی بوده و به ارتقای جایگاه برند آنان در عرصه جهانی کمک کرده با موانع تجاری دولتی روبرو شده اند و آنجا هم که تصمیم گرفته اند با تامین نیاز داخل، سودآوری بنگاه خود را ارتقا دهند و یا به رقابت داخلی روی بیاورند، دولت با دخالت در قیمت گذاری تمام حاشیه سود تولید را صرف سیاست های پوپولیستی خود کرده است و هر جا تولیدکنندگان اعتراض کرده و یا ناچار به کاهش تولید شده اند، ارز ارزان در اختیار واردات قرار داده و همزمان با کاهش حقوق ورودی و عوارض گمرکی، تولیدکننده داخلی را تنبیه کرده است.
در زیر به برخی از سیاست های تنبیهی دولت ها در حوزه تایر اشاره می شود:
- عدم تخصیص ارز مورد نیاز تولید داخل در مقایسه با ورادات
- صف نشینی تولیدکنندگان برای تامین ارز در برابر تخصیص سریع ارز واردات
- کاهش حقوق ورودی و عوارض گمرکی از 20 درصد به صفر در دولت قبل
- توقف آزادسازی و یا اصلاح قیمت ها متناسب با هزینه های مواد اولیه و ازادی واردکنندگان در قیمت گذاری محصولات
- آزادسازی قیمت در طول زنجیره تامین و بی توجهی به محصول نهایی
- اجبار تولیدکنندگان به ثبت محصول در سامانه های موازی و بی توجهی به ثبت کالای وارداتی
- بی توجهی به کیفیت محصولات وارداتی و نبود مراجع رسمی بررسی استاندارد تایر وارداتی
واقعیت آن است که دولت ها به دلیل ماهیت کوتاه مدت و در عین حال پوپولیستی خود ترجیح می‌دهند با واردات سریع، بازارهای متشنج را به تعادل برسانند تا از کمبود و نارضایتی عمومی جلوگیری کنند، اما این که دولت یا دولت هایی منابع ملی کشور را که باید صرف توسعه و اشتغال شود، صرف موجه سازی خود کنند، منصفانه و اخلاقی نیست.
دولت ها خیال می کنند با واردات تایر ارزان‌تر، می توانند قیمت‌ها را کنترل کنند و این سیاست به نفع مصرف‌کننده است، اما واقعا در بلندمدت چنین اقداماتی به زیان تولید ملی، طبقه کارگر و نسل های آتی تمام می‌شود؛ کما این که امروزه طیف بزرگی از فعالان بازار تایر به دلیل واردات انبوه این محصول در سال قبل، با لطمات جبران ناپذیری روبرو شده اند و هیچ کس پاسخگو نیست.
همچنان جای این گلایه باقی است در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی تنها ۲۷۰ میلیون دلار ارز دریافت کرده‌اند، واردکنندگان بیش از یک میلیارد دلار ارز برای واردات تایر گرفته‌اند که این نشان می‌دهد دولت مسیر ساده‌تر را انتخاب کرده؛ حمایت از واردات به جای سرمایه‌گذاری در تولید.
این بدان معناست که متاسفانه دولت‌ها اعتقادی به توسعه پروژه‌های زیرساختی بلندمدت ندارند و گواه بر این ادعا، توقف طرح های توسعه ای در صنعت تایر است که نیازمند حمایت هستند.
بیشتر بخوانید