به گزارش «لاستیک پرس» در حالی که صنعت تایرسازی ایران با ظرفیت تولید سالانه ۳۰۰ هزار تن، توان تأمین بیش از ۷۰ درصد نیاز داخلی تایر مصرفی کشور را به خصوص در سایز تایرهای سواری را دارد، واردات بی‌رویه تایرهای خارجی به خصوص چینی با حمایت مستقیم دولت قبل و تداوم این حمایت به میزانی کمتر در دولت کنونی، به بحرانی عمیق در این حوزه تبدیل شده است که این بحران نه‌تنها تولیدکنندگان داخلی را به مرز تعطیلی کشانده، بلکه زنجیره ارزش ملی را نیز تهدید می‌کند.
بر اساس گزارش‌های رسمی، در سال گذشته بیش از یک میلیارد یورو ارز به واردات تایر اختصاص یافته که بخش قابل توجهی از آن مربوط به تایرهای چینی بوده است. این رقم پنج برابر نیاز واقعی کشور ارزیابی شده و در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی با کمبود ارز مواجه‌اند، واردکنندگان با دریافت ارز دولتی و فروش اقساطی، بازار را در قبضه خود گرفته‌اند.
با این حال اخیرا یک مقام مسئول در وزارت صمت اعلام کرده است که میزان واردات تایر در دولت چهاردهم 34 درصد کاهش یافته است. معاون صنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به واردات تایر به صورت بی رویه به خصوص در سال 1402اعلام کرده است که این وزارتخانه با کاهش 34 درصدی واردات تایر به کشور، سعی کرده تا از تولید داخلی حمایت کند.
شیخ می گوید وزارت صمت حقوق ورودی تایر خودروهای سبک را که قبلا 10 درصد بوده به 20 درصد و در خودروهای سنگین و تایر باری از چهار به پنج درصد رسانده است، اما فعالان بازار معتقدند این سیاست ها نتوانسته دردی از ضربات مهلک واردات تایر در سال های اخیر کم کند، بطوریکه انبارها مملو از تایرهای خارجی است و کسی نیست این تایرها را بخرد.
فشار بر تولیدکنندگان داخلی
در این باره رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی تولید، تامین کنندگان مواد اولیه و زنجیره ارزش صنایع لاستیک کشور با بیان این که تخصیص ارز و واردات تایر به میزان یک میلیارد دلار در سال گذشته تعادل بازار تایر را به هم زد این سوال را مطرح می کند که دولت چگونه و با چه عقلانیتی حاضر به تخصیص ۳۰۰ میلیون دلار ارز برای تولید نیست، اما یک میلیارد دلار ارز برای واردات اختصاص داده است.
محمدرضا گنجی با اشاره به اصلاحاتی که در کمیته تخصیص ارز ایجاد شده می گوید: واقعیت آن است که هنوز مشکلات واحدهای تولیدی این محصول حل نشده و ۱۲ تولیدکننده که در عمل ۳۰۰ هزار تن تایر تولید می کنند و حداکثر به ۳۰۰ میلیون دلار ارز نیاز دارند، همچنان با مشکلات زیادی دست به گریبان هستند و بانک مرکزی برای تخصیص ارز مورد نیاز این صنعت ماه ها تولیدکنندگان را معطل می کند.
به گفته او کارخانجات با مشکلات زیادی روبرو هستند و برنامه های تخصیص ارز بین تولید و واردات تایر نیازمند حضور تولیدکننده است و منطقی نیست تخصیص ارز واردات در غیاب تولیدکننده و بدون مشورت آنان صورت بگیرد، چراکه واردات تایر زمانی از منطق درستی پیروی می کند که تولیدکنندگان داخلی امکانات و توانایی تولید آن را نداشته باشد و زمانی که تولید کننده داخلی قادر به تولید بسیاری از سایزها و انواع تایرهای مصرفی است، چه معنی دارد دولت برای واردات آن ارز اختصاص بدهد؟
به گفته این فعال صنعت تایر، واردکنندگان باید به تولید تایرهای بزرگ کشاورزی و معدنی مبادرت کنند، نه تایر پرایدی و سایزهای ۱۳ تا ۱۵ که به طور کامل در داخل تولید می شود.
رقابت نابرابر؛ کیفیت در برابر قیمت
این چالش ها در حالی است که به گفته فعالان بازار، تایرهای چینی با قیمت پایین‌تر و شرایط فروش جذاب‌تر، بازار مصرف را به سمت خود کشانده‌اند، اما این قیمت پایین اغلب به بهای کیفیت و ایمنی برای مصرف کنندگان تمام می‌شود. به گفته کارشناسان، درحالی که تولیدکنندگان داخلی ملزم به رعایت استانداردهای ملی هستند، در رقابتی نابرابر با محصولات وارداتی قرار گرفته‌اند که گاه فاقد نظارت کیفی دقیق‌اند.
دکتر سعید تقوایی، عضو هیات مدیره مجتمع صنایع لاستیک یزد در این باره معتقد است هرچند برخی کارخانجات تولیدی داخلی بنا به دلایلی به ظرفیت تولیدی خود در چهار ماه گذشته نرسیده اند، اما در عوض سایرین با تولید بالاتر، توازن را در بازار برقرار کرده و باعث شدند در مجموع در حوزه تولید مشکلی نباشد.
به گفته او با این حال واردات تایر بیش از نیاز واقعی، توازن عرضه و تقاضا را در بازار به هم زده و از آنجا که مشکلات موجود در صنعت به صورت جزیره ای بررسی می شوند و امتیازاتی توسط تشکل ها و شرکت های مختلف به صورت مجزا از دولت دریافت می شود، این امر کمکی هم به حل مشکلاتی از این دست در صنعت نمی کند.
به گفته وی متاسفانه سیاست گذار هیچگاه به بررسی واقعیت های بازار تایر و تولید نپرداخته و به جای آن که به بررسی میزان عرضه و تقاضا و نیاز بازار به انواع سایزها و برنامه ریزی برای آن بپردازد، تلاش کرده مشکلات را به صورت موردی ببیند و نتیجه این امر تداوم چالش های تکراری در فضای صنعتی است.
تقوایی معتقد است شرایط کنونی، شرایط جنگی است که دولت در آن باید از صنایع حمایت کند که این حمایت ها می تواند حمایت ارزی، تعرفه ای و مالی باشد. به عنوان مثال در شرایط فعلی با توجه به شرایط اقتصاد جهانی، برخی برندهای چینی با اختلاف قیمت های بسیار شدید و با شرایط فروش بسیار عجیب (مثلا فروش مدت دار و اقساطی با قیمت های زیر بازار داخل) در بازار عرضه می شوند و این در حالی است که برخی از این برندها اصلا کیفی نیستند و این امر علاوه بر تولید، مصرف کنندگان را نیز به چالش خواهد کشید.
در چنین شرایطی با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد کشور، بروز مشکلات معیشتی برای واحدهای تولیدی که هر یک دو سه هزار نفر پرسنل در اختیار دارند، دور از ذهن نیست و سیاست گذار باید با توجه به این موضوعات، مسیر هدایتی صنعت را بررسی کند و با حمایت در بخش هایی مانند تکنولوژی، بازار، حمایت های نقدینگی، رفع موانع صادراتی و … به رفع بحران های پیش رو مبادرت نماید و البته متاسفانه از سمت سیاست گذار شاهد چنین احساس مسئولیتی نیستیم.
پیامدهای بلندمدت
کارشناسان معتقدند ادامه این روند می‌تواند به تضعیف کامل صنعت تایرسازی ایران منجر شود؛ صنعتی که علاوه بر تأمین نیاز داخلی، ظرفیت صادراتی قابل توجهی دارد. از دست رفتن این ظرفیت، وابستگی کشور به واردات تایر را افزایش داده و در شرایط تحریمی، امنیت اقتصادی را تهدید می‌کند.
این امر در ادامه می تواند منجر به کاهش رقابت‌پذیری، بیکاری، کاهش تولید ملی و افزایش وابستگی به خارج باشد که به نوبه خود می‌تواند منجر به کسری تجاری، کاهش ارزش ارز و افزایش تورم شود؛ ضمن آن که واردات تایر بدون نظارت بر کیفیت آن می تواند خطرات بزرگی برای مصرف کنندگان ایجاد نماید.
بیشتر بخوانید:
سیاست‌های دوگانه در خصوص واردات تایر و خودرو
تخصیص ارز حوزه تایر از منطق خاصی پیروی نمی کند