ضرورت شیفت تامین مالی صنعت تایر از بانک به بورس

روش‌های تامین مالی غیرمستقیم از طریق بازار سرمایه همچون انتشار اوراق بدهی (اوراق مشارکت، صکوک، اجاره)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه‌ای و تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) از ابزارهای مهمی هستند که صنعت تایر کشور می تواند از آنها به عنوان ابزارهای تامین مالی در شرایط کنونی بهره مند شود. در خلال سال های گذشته اتکای بیش از حد این صنعت به سیستم بانکی از یک سو و توزیع بیش از حد سود سهام بین سهامداران از سوی دیگر بسیاری از فرصت های سرمایه گذاری در صنعت را کاهش داده است.

تامین مالی از طریق سیستم بانکی در خلال یک دهه گذشته به تدریج توجیه پذیری خود را از دست داده و با توجه به افت شدید بازدهی در بخش تولید و افزایش هزینه ها به خصوص در مواردی که قبلا به عنوان مزیت نسبی در تولید محسوب می شدند، حالا مسیرهای تامین مالی محدودتر از گذشته اند.

صنعت تایر برای کاهش وابستگی به تسهیلات بانکی و نرخ‌های بهره بالا و در مسیر افزایش شفافیت مالی و اعتبار شرکت ها در مجموعه زنجیره ارزش صنعت و جذب سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به دنبال تامین مالی با اتکا بر ظرفیت های بازار سرمایه حرکت کند.

این در حالی است که فقط منابع در گردش نیست که از اهمیت برخوردار است، بلکه منابع مورد نیاز برای طرح های توسعه باید از مسیرهای امن، با نرخ های پایین و مشارکت پذیر تامن شوند. در این مسیر شرکت‌های تایرساز می‌توانند اوراقی با نرخ سود مشخص منتشر کنند و از سرمایه‌گذاران جذب منابع کنند که این روش برای پروژه‌های توسعه‌ای یا نوسازی خطوط تولید مناسب است؛ انتشار اوراق مشارکت، صکوک و اجاره از جمله این اوراق است که شرکت های بخش خصوصی علاقه ای به انتشار این اوراق ندارند، در حالیکه می تواند نقش مهمی برای تولید داشته باشد.

اوراق مشارکت برای بخش خصوصی دارای مزایای بسیار  زیادی است که از جمله این مزایا می توان به تامین مالی پروژه‌های بزرگ بدون نیاز به دریافت وام بانکی و جذب سرمایه‌های خرد و کلان از عموم مردم و نهادها اشاره کرد. این موضوع باعث کاهش هزینه‌های مالی نسبت به تسهیلات بانکی و افزایش اعتبار و شفافیت مالی شرکت در بازار سرمایه اشاره کرد. این اوراق که در اقتصادهای دنیا تحت عنوان اوراق قرضه از آنها یاد می شود تامین مالی طرح ها و پروژه های بزرگی را بر عهده گرفته است اما در بخش خصوصی ما جایگاه خاصی ندارد.

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های اوراق مشارکت، معافیت از پرداخت مالیات بر سود دریافتی است. این مزیت مالی باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران محافظه‌کار به‌خصوص در شرایط تورم اقتصادی کشور، به سمت این اوراق گرایش پیدا کنند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه‌ای بخش دوم ابزارهای تامین مالی برای شرکت های تایرساز ایرانی در بورس هستند. در این روش، یک صندوق برای اجرای پروژه خاص (مثلاً احداث کارخانه جدید تایر) تشکیل می‌شود و سرمایه‌گذاران در آن مشارکت می‌کنند. پس از اجرای پروژه، سود حاصل بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.

صندوق سرمایه گذاری مذکور صندوقی است که با هدف تأمین مالی ساخت، توسعه یا بهره‌برداری از یک پروژه مشخص تأسیس می‌شود و سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای این صندوق، در سود و زیان پروژه شریک می‌شوند. پس از تکمیل پروژه، صندوق منحل شده و سود حاصل بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود یا پروژه به شرکت سهامی تبدیل می‌شود.

جذب سرمایه از عموم مردم بدون نیاز به وام بانکی، کاهش ریسک برای سرمایه‌گذاران از طریق نظارت سازمان بورس، امکان مشارکت در پروژه‌های بزرگ با سرمایه‌های خرد و افزایش شفافیت و اعتبار پروژه در بازار سرمایه از جمله مزایای این صندوق ها هستند که در صنعت تایر می تواند برای موضوعاتی همچون احداث کارخانه جدید یا توسعه خطوط تولید، نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات و اجرای پروژه‌های صادراتی یا تحقیق و توسعه به کار گرفته شود.

تامین مالی جمعی نیز بخش دیگری از این ابزارهای بورسی است؛ اگرچه هنوز این روش در ایران به‌طور کامل اجرایی نشده، اما می‌تواند در آینده برای پروژه‌های نوآورانه در صنعت تایر مورد استفاده قرار گیرد. تأمین مالی جمعی یا Crowdfunding روشی نوآورانه برای جذب سرمایه از تعداد زیادی افراد، معمولاً از طریق پلتفرم‌های آنلاین، برای اجرای پروژه‌ها، راه‌اندازی کسب‌وکار یا توسعه محصولات است که برای بخش های استارتاپی و حتی شرکت‌های صنعتی جذابیت دارد و این شرکت ها بدون نیاز به وام بانکی یا سرمایه‌گذار بزرگ، می‌توانند تامین مالی منابع  مورد نیازشان را انجام دهند.

با این حال این اوراق هنوز در صنایعی مانند تایر جایگاه مهمی ندارند، مگر در بخش های نو.آوری همچون توسعه هوش مصنوعی در صنعت که می توان از آن تا حدی استفاده کرد.