صنعت تایر یکی از اجزای کلیدی صنعت خودروسازی و حمل و نقل در هر کشوری است. ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه در خاورمیانه، در تلاش است تا ظرفیت‌های خود را در این حوزه به حداکثر برساند، اما همانطور که بارها در گزارش های متعدد بررسی شده، دولت ها حمایت لازم را از این صنعت انجام نمی دهد و این در حالی است که برای واردات محصول نهایی، حمایت های بسیار افراطی صورت گرفته است.
در این میان، چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تایر در جهان، تاکنون نقش مهمی در بازار و صنعت تایر ایران ایفا کرده، اما به همان نسبت می‌تواند نقش مهمتری در توسعه و بهبود صنعت تایر ایران ایفا کند؛ در توسعه تکنولوژی، دانش فنی و سایر موضوعات. این در حالی است که به گفته فعالان این صنعت، چین که در گذشته برای جذب بازار ایران و همکاری مشترک در صنعت تایر ایران، اصرار داشت، حالا چند سال است که از همکاری با کشور ما طفره می رود.
در این میان صنعت تایر ایران با چالش‌های متعددی مانند کمبود مواد اولیه، تکنولوژی قدیمی و عدم توانایی در رقابت با محصولات خارجی مواجه است؛ هرچند دارای پتانسیل‌های زیادی است که در خلال سال های تحریم ضعیف شده اند و در این مسیر به جای واردات بیشتر تایر با برندهای ناشناخته، استفاده از تکنولوژی‌های نوین و بهبود زیرساخت‌های صنعت با همکاری کشورهایی مانند چین می‌تواند به لحاظ کیفی و کمی، تولید تایر را ارتقا دهد. به این ترتیب به نظر می رسد وظیفه دولت در خلال سال های گذشته تقویت همکاری های تکنولوژیک و سرمایه گذاری در صنعت تایر ایران به هر شکل بود، نه واردات تایرهای بعضا بی کیفیت چینی.
نقش چین در صنعت تایر ایران
نقش چین در صنعت تایر از زمان آغاز تحریم های غرب را می توان به دو دوره تقسیم کرد. دوره اول نقش حمایت گرانه این کشور در توسعه صنعت بود که بعضا تولیدکنندگان از آن استفاده کردند و با خرید ماشین آلات و مواد اولیه با شرایط مناسب و استفاده از همکاری متخصصان در توسعه دانش فنی صنعت تایر ظرفیت های مناسبی در همکاری های مشترک ایجاد شد. اما از سال 97 به بعد و با تشدید تحریم ها، شرکت های چینی هم برای ما طاقچه بالا گذاشتند و با حمایت های دولت از تایرهای چینی و تقدیم کردن بازار تایر به شرکت های این کشور این همکاری ها را تحت تاثیر قرار داد.
در زیر به موارد همکاری مشترک شرکت های تایرساز ایرانی و چینی اشاره می کنیم:
الف) انتقال فناوری
یکی از مزایای همکاری با چین، انتقال فناوری‌های پیشرفته در صنعت تایر است. بسیاری از شرکت‌های چینی در زمینه تحقیق و توسعه نرم‌افزار و ماشین‌آلات مرتبط با تولید تایر پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند. این توانمندی می‌تواند به شرکت‌های ایرانی کمک کند تا کیفیت و کارایی تولیدات خود را افزایش دهند.
واقعیت آن است که انتقال فناوری تولید تایر از چین به ایران می‌تواند نقطه‌عطفی در توسعه صنعت تایرسازی و حمل‌ونقل کشور باشد. این موضوع نه‌تنها جنبه اقتصادی دارد، بلکه از نظر راهبردی نیز اهمیت بالایی دارد. ایران سال‌هاست که برای برخی سایزهای خاص تایر، به واردات وابسته بوده و انتقال فناوری می‌تواند تولید داخلی را تقویت کرده و نیاز به واردات را کاهش دهد؛ به شرط آن که شرکت های چینی نیز حاضر به همکاری باشند.
البته ناگفته پیداست که شرکت های ایرانی در سال های اخیر قدم های مهمی در زمینه ماشین آلات و بومی سازی تکنولوژی انجام داده اند، اما خود تولیدکنندگان این حوزه نیز معترفند برای توسعه در این بخش ها نیز به همکاری شرکت های خارجی از جمله چین نیاز است.
در این میان فناوری‌های مدرن چینی در تولید تایرهای رادیال و اتوبوسی می‌تواند کیفیت تایرهای ایرانی را ارتقا دهد. این موضوع به ایران کمک می‌کند تا در بازارهای صادراتی نیز جایگاه بهتری پیدا کند.
واقعیت آن است که تایرهای تولید داخل با فناوری قدیمی، هزینه بالایی دارند و در رقابت با برندهای خارجی باید از قیمت مایه بگذارند. اما فناوری های جدید می‌تواند هزینه تولید را کاهش داده و قیمت نهایی را برای مصرف‌کننده مناسب‌تر کند. این در حالی است که در کنار این محاسن، راه‌اندازی خطوط تولید جدید با فناوری پیشرفته که نیازمند نیروی انسانی متخصص است، می‌تواند اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های مرتبط را افزایش دهد.
از طرف دیگر افزایش تاب‌آوری صنعت تایر در برابر تحریم‌ها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به تجربه خروج شرکت‌های غربی از بازار ایران پس از تحریم‌ها، اتکا به فناوری های چینی می‌تواند جایگزینی پایدار باشد تا کشور را به جای تبدیل شدن به بازار تایرهای چینی، به محلی برای توسعه تکنولوژی تبدیل شود.
همگام‌سازی با استانداردهای جهانی را نیز نباید از نظر دور داشت. بسیاری از کارخانه‌های ایرانی در حال حرکت به سمت تولید تایرهای رادیال با فناوری اتومات هستند. لذا انتقال دانش فنی از چین می‌تواند این روند را تسریع کرده و ایران را به سطح جهانی نزدیک‌تر کند.
ب) تأمین مواد اولیه
چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد اولیه تایر به شمار می‌رود. همکاری با چین می‌تواند به تأمین پایدار و با کیفیت این مواد کمک کند که خود می‌تواند هزینه‌های تولید را کاهش داده و باعث افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی شود.
باید گفت تأمین مواد اولیه تایر برای ایران اهمیتی حیاتی و چندلایه دارد؛ به‌ویژه در شرایطی که صنعت تایر با چالش‌های ارزی، تحریم‌ها و نوسانات قیمت جهانی روبه‌روست. حدود 30 تا۴۰ درصد از مواد اولیه تولید تایر در ایران وارداتی است، از جمله کائوچوی طبیعی، نخ‌های استیل کورد، دوده صنعتی و پلیمرهای خاص و این در حالی است که چین یکی از معدود کشورهایی است که می‌تواند این مواد را با قیمت رقابتی و در حجم بالا تأمین کند.
از طرفی با توجه به تحریم‌های بانکی و محدودیت‌های بین‌المللی، بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی برای تأمین ارز و انتقال پول به تأمین‌کنندگان چینی متکی هستند تا بتوانند به نوعی تحریم ها را دور بزنند.
گفته می شود برای تولید هر کیلو تایر، حدود یک دلار واردات مواد اولیه نیاز است، درحالی که برای هر کیلوگرم تایر وارداتی باید 3.5 تا 4 دلار هزینه کرد. به عبارتی اتکا بر واردات مواد اولیه می تواند تا 75 درصد هزینه های ارزی صنعت را که الان صرف واردات محصول نهایی می شود، کاهش دهد.
به گفته کارشناسان کشورهای اروپایی و ترکیه به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی، گزینه‌های مناسبی نیستند، اما چین با زیرساخت‌های صادراتی قوی و انعطاف‌پذیری در شرایط تحریم، تنها گزینه پایدار برای تأمین مواد اولیه محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید