چالش‌های گذشته و آینده پیش‌روی صنعت تایر

صنعت تایرسازی ایران با چالش‌های متعددی رو‌به‌رو است که بر تولید، سودآوری و توسعه آن تأثیر گذاشته و مانعی برای رشد پایدار این صنعت به‌شمار می‌رود. یکی از مشکلات اساسی، قیمت‌گذاری دستوری است که منجر به کاهش سودآوری و حتی زیان‌ده شدن شرکت‌های تایرسازی شده است. این شرایط در کنار مشکلات سرمایه‌گذاری، چشم‌انداز توسعه این صنعت را با ابهام مواجه کرده است. کاهش سودآوری صنعت در سال‌های اخیر باعث کاهش تمایل بانک‌ها به تأمین سرمایه در گردش و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای شده است. این مسئله می‌تواند در آینده منجر به کاهش تولید و افزایش وابستگی به واردات شود. در کنار این مشکلات، صادرات تایر نیز با موانع جدی روبه‌رو است. با وجود ظرفیت‌های بالای تولید، بروکراسی‌های اداری اجازه صادرات تنها ۱۰ درصد تایرهای سواری و ۳۰ درصد تایرهای کشاورزی را می‌دهد که این محدودیت‌ها مانع از بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های صادراتی و ارزآوری برای کشور می‌شود.
یکی دیگر از چالش‌های این صنعت، وابستگی به واردات مواد اولیه است که نسبت آن در شرکت‌های بورسی این صنعت در جدول ارائه شده است. حدود ۳۰ درصد مواد اولیه موردنیاز تایرسازی از طریق واردات تأمین می‌شود که نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها و مشکلات تخصیص ارز، فرآیند تأمین آن را با دشواری همراه کرده است. این مسائل می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش و رقابت‌پذیری محصولات داخلی را کاهش دهد.
علاوه بر این، تایرهای وارداتی، به‌ویژه نمونه‌های قاچاق، با قیمت‌های پایین‌تر وارد بازار می‌شوند که رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی دشوار می‌کند و سهم بازار آنها را کاهش می‌دهد. صادرات تایر از ابتدای سال ۱۳۹۷ توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت ممنوع شد، با این حال در مهرماه سال گذشته، ممنوعیت صادرات بعضی از انواع تایر رفع شد و بر اساس مجوز نهایی صادرشده از سوی سازمان توسعه تجارت، شرکت‌های تولیدکننده تایر در ایران می‌توانند ۱۰ درصد از محصولات رادیال سواری،‌ ۳۰ درصد از محصولات بایاس و ۲۰ درصد از دیگر محصولات خود را به خارج از مرزها صادر کنند. این ممنوعیت باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی ایران و تقدیم آن به رقیبان شد. علاوه بر این، انباشت لاستیک‌های تولیدی در انبارها و ضرر و زیان تولیدکننده‌ها و شرکت‌های تایرسازی را به‌دنبال داشت.
یکی دیگر از موارد مهم در صنعت تایر، حساسیت بالای آن به تحریم‌ها است، زیرا ۱۰۰ درصد فناوری، ۸۵ درصد ماشین ‎آلات و ۵۰ درصد مواد اولیه موردنیاز این صنعت، به خارج وابسته است.
همانطورکه پیش‌تر نیز اشاره شد، نرخ فروش محصولات تایر مشمول قیمت‌گذاری دستوری است و تعیین آن توسط انجمن صنفی صنعت لاستیک و با نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان انجام می‌شود. آخرین افزایش نرخ رسمی که این صنعت دریافت کرده است، در آذرماه سال جاری  و شامل ۲۵ درصد مربوط به تایر رادیال و ۲۰ درصد مربوط به تایر بایاس بوده است. این تصمیم در پی افزایش نرخ ارز از ۵۰ هزار تومان به حدود ۶۵ هزار تومان اتخاذ شد که تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های تولید تایرسازان داشت.
در مجموع، صنعت تایرسازی ایران برای دستیابی به رشد پایدار و کاهش مشکلات کنونی، نیازمند اصلاح نظام قیمت‌گذاری، تسهیل فرآیندهای صادراتی و تأمین مواد اولیه و همچنین حمایت‌های مؤثر از سوی نهادهای تصمیم‌گیر است. بدون چنین اقداماتی، این صنعت مهم با خطر کاهش تولید، افزایش وابستگی به واردات و تضعیف رقابت‌پذیری مواجه خواهد بود.