صنعـت نـاوگان حمل و نقـل بـاری جـاده ای، وظیفـه اصلـی جابه جایـی بـار در سـطح کشـور را بـر عهـده دارد. ایـن صنعــت در هزینــه حمل و نقــل کالا از چنــان اهمیتــی برخــوردار اســت کــه بــه اســتناد اطلاعــات ارائه شــده از ســوی ســازمان راهــداری و جــاده ای کشــور ، نــاوگان حمل و نقــل بــاری جــاده ای، ســهم عمــده حــدود  90 درصدی جابه جایــی کالا را بـر عهـده دارد.

در ایـن میـان هزینـه تامیـن تایرهـای سـنگین یکـی از ارقـام اصلـی تشـکیل دهنده هزینه هـای مربـوط بـه این نـاوگان اسـت؛ بـه طـوری کـه طبـق بـرآورد سـازمان راهـداری و حمل و نقـل جـاده ای، هزینـه تایـر مصرفـی بــا ســهم 12.5 درصــدی از قیمــت تمــام شــده حمــل کالا، بعــد از هزینــه تعمیــر و نگهــداری با ســهم 52 درصــدی و کاهش ارزش 15.2 درصدی افت ارزش خودرو قرار دارد.

تامیـن تایـر سـنگین کشـور حـدود  80 درصد بـه واردات وابسـته اسـت. از زمـان حـذف ارز 4200 تومانـی واردات تایـر نـاوگان سـنگین از بهـار 1399 آغـاز شـده و همچنـان ادامـه دارد. مسـائلی از قبیـل بلاتکلیفـی واردکننـدگان تایـر در نـرخ ارز نیمایـی تخصیص یافتـه، تاثیـر تغییـر مناسـبات سیاسـی بین المللـی و همچنیـن تحویـل اداره امـور بـه دولـت های جدیـدتر موجـب گردیـده تـا ثبـت سـفارش تایـر مـورد نیـاز بخـش نـاوگان حمل و نقـل بـاری با نوساناتی روبرو شود. با این حال در دولت قبل ارز تخصیص یافته به واردات با رشد زیادی روبرو شد که بخشی از این ارز که قرار بود برای تایرهای سنگین اختصاص یابد به واردات تایرهای سواری تخصیص یافت.

این در حالی است که تولیــدات داخلــی تایــر ســنگین ســهم ناچیــزی در حلقــه تامیــن و عرضــه تایرهــای مــورد نیــاز راننــدگان سـنگین را بـر عهـده دارنـد. شـرکت های تایرسـازی داخلـی در بخـش تایـر نـاوگان حمل و نقـل بـاری بـا چالش هایـی از قبیــل محدودشــدن تامیــن مــواد اولیــه بــرای کارخانجــات بــه دلیــل تحریم هــای بین المللــی و جهــش نــرخ ارز در حـال دسـت و پنجه نرم کـردن هستند. از طرفـی حضـور پررنـگ تایرهـای وارداتـی سـایز سـنگین در کشـور موجـب شـده اسـت کـه تایـر خارجـی بـه عنـوان رهبـر بـازار، نـرخ تایـر در بـازار را تعییـن کنـد.

تنهـا دو تولیدکننـده فعـال بـارز و سبلان رازی در عرصـه تولیـد تایرهـای نـاوگان حمل و نقـل بـاری وجـود دارد کـه تمـام تولیـد تایـر اعـم از بایـاس و رادیـال توسـط ایـن شـرکت ها انجـام می شـود؛ لازم بـه ذکـر اسـت کـه عمـده تولیـدات ایـن نـوع محصـول توسـط تایرسـازی بـارز صـورت می گیرد.

در این بین رونــد شــاخص های عملکــردی حمل و نقــل جــاده ای کشور حکایــت از افزایــش مســتمر تقاضــا بــرای جابه جایــی بــار جــاده ای دارد. با این حال قیمت تایرهای باری داخلی در قیاس با هزینه های آن روند کاهشی را طی کرده و تایرهای وارداتی برعکس با افزایش شدید قیمت روبرو شده و از آنجا که تولید و واردات از منظر مقیاس با هم برابری نمی کنند، این موضوع کاملا به زیان تولیدکنندگان داخلی تمام شده و به همین دلیل طرح های تولید و سرمایه گذاری در این بخش نتیجه مطلوبی را حاصل نکرده است.

تنگناهـای موجـود در ارتباطـات بین المللـی نظــام بانکــی کشــور، تجــارت خارجــی را بــا دشــواری هایی روبــرو کــرده است. صنعــت تایــر نقــش تعیین کننده تــری در پویایــی حمل و نقــل جــاده ای دارد کــه بیــش از 90 درصــد ســهم تنــاژ حمل و نقــل کالا در کشــور را شــامل می شــود. تامیـن نیازهـای صنعـت خـودرو، تکمیـل حلقـه ارزش افـزوده صنعت پتروشـیمی و برخی مشـتقات نفتی و پیشـگیری از خام فروشـی بـه نفـع منافـع ملـی از دیگـر نقش هـای اساسـی صنعـت تایـر در اقتصـاد ملـی اسـت.

صنعــت تایــر در همــه نقــاط جهــان، رابطــه تنگاتنگــی بــا صنعــت خــودرو دارد، لــذا بالندگــی صنعــت تایــر کشــور در گرو رشد کمی و  کیفــی صنعــت خودروســازی کشــور اســت. از ســوی دیگــر صنایــع پتروشــیمی بـه عنـوان صنایـع بالادسـتی تایـر از تأمین کننـدگان اصلـی مـواد اولیـه تایـر بـه شـمار می رونـد. بنابرایـن صنعـت تایـر از جایـگاه ویـژه و ممتـازی برخـوردار بـوده و در واقـع ایـن صنعـت، حلقـه حـد واسـط دو بخـش اقتصـادی بـزرگ کشـور اسـت کـه هـر دو در حـال رشـد و توسـعه هستند و نا گزیـر زمینـه رشـد و توسـعه بطـور طبیعـی بـرای صنعـت تایـر فراهـم اسـت. از ایـن جهـت، صنعـت تایـر در مقایسـه بـا سـایر صنایـع شـیمیایی دارای ترجیـح و مزیـت خواهـد بـود.

اصـولا تایرهـا جـزء کالاهـای حجیـم و سـنگین بـه شـمار می رونـد و حمل و نقـل آنهـا دشـوار و پرهزینـه اسـت. در ایـن رابطـه تایرهـای سـنگین دارای مشـکلات مضاعـف هستند، بدیـن لحـاظ همـواره سـعی می شـود مرا کـز تولیـد تایـر بـه مرا کـز مصـرف نزدیـک باشـند، بنابرایـن ملاحظـه می شـود حمل و نقـل تایـر از اروپـا و آسـیای شـرقی بـه خاورمیانـه هزینه بــر بــوده و شــرکت های تولیدکننــده ترجیــح می دهنــد کــه تولیــد آنهــا در منطقــه مناســبی نسبت به بازار قرار بگیرد. در ایــن رابطــه ایــران بــا توجــه بــه موقعیــت جغرافیایــی خــود گزینــه مناســبی خواهــد بــود. بــا ایــن وصـف بـه دلیـل هزینـه سـنگین حمل و نقـل، موقعیـت جغرافیایـی اسـتراتژیک ایـران می توانـد بـه عنـوان یـک مزیـت رقابتـی مهـم در سـرمایه گذاری و توسـعه ایـن صنعـت محسـوب شـود.

بـا توجـه بـه وجـود نـاوگان بیـش از 360 هـزار دسـتگاه کامیـون بـاری در کشـور بدیهـی اسـت کـه تایـر بـه عنـوان کالایـی پرمصـرف بـرای ایـن بخـش تلقـی شـده و در واقـع یـک مزیـت مهـم بـرای توسـعه و سـرمایه گذاری بـرای ایـن صنعـت خواهـد بـود. ا گـر موقعیـت ترانزیتـی حمل و نقـل کالا توسـط نـاوگان بـاری در ایـران بـه دلیـل شـرایط جغرافیایـی و ترانزیـت شـمال- جنـوب و شـرق- غـرب هـم بـه ایـن امـر اضافـه شـود، ملاحظـه می شـود کـه بـازار مصـرف بسـیار بزرگـی در کشـور مـا وجـود دارد کـه ایـن وضعیـت، مطلوبیـت توسـعه و سـرمایه گذاری ایـن صنعـت را بیـش از پیـش نمایـان می سـازد.

منبع: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی