صنعت تایر ایران در 6 ماهه نخست سال 1404 بالغ بر 150 هزار تن انواع محصولات تایری تولید کرده است و با ادامه این روند تا پایان سال 300هزار تن وعده هر ساله این صنعت احتمالا محقق خواهد شد. برآوردهای اولیه نشان می دهد که مبلغ فروش تولیدکنندگان تایر در نیمه اول سال، بالغ بر 27 همت و قیمت تمام شده 24 همت بوده است. البته ذکر این نکته ضروری است که این میزان فعالیت اقتصادی در تمام شرکتهای عضو انجمن متوازن نبوده و جور تولید و البته حلاوت سود، عمدتاً توسط برخی شرکتهای پیشرو صورت پذیرفته و متاسفانه تعدادی از شرکتهای تایر سازی در این گستره زمانی اوضاع خوبی نداشته و با ظرفیت های اسمی خود فاصله معناداری داشته اند.
اما صنعت تایر در شش ماهه دوم سال که با مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های سازمان ملل منطبق گشته در بر کدام پاشنه خواهد چرخید:
بطور یقین هزینه های تامین نهاده های تولید، افزایش قابل ملاحظه ای خواهد کرد. که به تبع آن قیمت تمام شده محصولات افزایش می یابند. دلایل اصلی این امر در چند جمله نهفته است :
- دشواری در تخصیص ارز به صنعت تایر برای واردات مواد اولیه با توجه به کاهش فروش نفت و کاهش ذخایر ارزی کشور
- افزایش ریسک و پر هزینه شدن انتقال وجه که سابق بر این بطور عمده از ترکیه و امارات صورت می پذیرفت و در شرایط پسا ماشه با محدودیت های جدی در این خصوص مواجهیم.
- افزایش نرخ ارز و پیشی گرفتن نرخ تسعیر ارز نسبت به تورم، که منجر به افزایش شدید ریالی قیمت تمام شده تایر می شود
4- افزایش هزینه های حمل و نقل دریایی و بیمه کشتیرانی بدلیل اعمال تحریم های جدید علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی
بر اساس اعلام بانک مرکزی نرخ تورم در شهریور ماه به 45% رسید. پیش بینی ها حاکی از آن است که در شش ماهه دوم روند رشد نرخ تورم تسریع خواهد یافت و این امر تایرسازان را به سمت افزایش نرخ تایر سوق می دهد که صد البته با مخالفت های نهادهای حاکمیتی همچون سازمان حمایت مواجه خواهند شد. احتمالا تا پایان سال جاری، تایرسازان برای فراهم کردن امکان حیات خود و تداوم تولید، مجبورند دو تا سه بار درخواست افزایش قیمت بدهند تا بلکه از تلاطم سهمگین تورم عقب نیفتند که همانگونه که عرض شده با چالشهای زیادی در اجرایی کردن آنها مواجهند.
اما نکته قابل تامل این است که در هر صورت در سه ماهه پایانی سال، علاوه بر کاهش تولید و کاهش عرضه محصول به بازار، قیمت تایر در بازار آزاد رشد قابل ملاحظه ای خواهد کرد، چه تایرسازان بتوانند نرخ مصوب خود را افزایش دهند و چه نتوانند. لذا شکاف قیمت بازار و نرخ های مصوب در پایان سال، پدیده ای قابل انتظار است.
مشکلات طرح شده در بالا از سویی دیگر موجب اجرای سیاستهای انقباضی شرکت ها در بازسازی و نوسازی ماشین آلات می شود و تامین قطعات یدکی بویژه با منابع خارجی به سختی و بسیار پرهزینه صورت می پذیرد، لذا با افت کارآیی ماشین آلات تولید مواجه خواهیم بود که تاثیر اول آن، افزایش ضایعات تولید و محصول است. در شش ماهه اول سال، صنعت تایر حداقل با 700 میلیارد تومان ضایعات محصول و آمیزه لاستیکی و نیمه ساخته ها مواجه بوده است که پیش بینی می شود این عدد بدلایل ذکر شده، در شش ماهه دوم رشد قابل ملاحظه ای داشته باشد.
افزایش هزینه های تامین نهاده های تولید و همچنین افزایش ضایعات بدلیل کهنسالی ماشین آلات و عدم امکان بروزرسانی و نگهداری و تعمیرات نامساعد، موجب افزایش قیمت تمام شده محصول با رشد قابل ملاحظه خواهد شد. شاید به روال قبل برخی از تولید کنندگان، راه برون رفت از بحران های پیش رو را کاهش تولید بدانند، که این خود نیز دردی بر آلام می افزاید، چنانکه در حال حاضر شاهد این هستیم برخی شرکت های تایر سازی ظرفیت تولیدشان به زیر 30% ظرفیت اسمی شان رسیده است و با بحران بقا مواجهند.
با توجه به ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک موجود، در شرایط پسا ماشه تنها راهی که کورسوی امیدی در ادامه کسب و کار در صنعت تایر ایجاد می کند، افزایش بهره وری تولید، کاهش ضایعات و دقت کردن به این امر مهم می باشد که تایر کیلویی تولید می شود و حلقه ای به فروش می رسد. در این راستا بسیج و همدلی مدیران تامین، تولید، تکنولوژی و فنی شرکتها با طلایه داری مدیران عامل، شاید موجب شود که در جبهه جنگ اقتصادی امروز، قدری از خاکریزهایمان که نتیجه سالها تلاش مدیران و کارشناسان و کارگران زحمتکش بوده حفظ شود تا بلکه نشان ماشه ها از سرزمینمان روی برگرداند.
با آرزوی موفقیت برای صنعت تایر کشورم
سعید تقوائی
1404/7/7