اهمیت ماشین سازی در صنایع مختلف بر کسی پوشیده نیست؛ با این حال تعیین حد و مرزهای توسعه یافتگی این صنعت بستگی به میزان حمایتی دارد که از آن می شود. فعالان حوزه ماشین سازی معتقدند این صنعت در کنار رفع نیازهای صنایع دیگر، یک «کارخانه مهندس سازی»  محسوب می شود که از دل آن نیروی انسانی متخصص بیرون می آید. کاهش وابستگی به خارج از کشور و صرفه جویی های ارزی و امکان ارایه خدمات پس از فروش و … نیز از جمله فواید ماشین سازی در حوزه صنایع محسوب می شود. با این حال در صنعت تایر، این صنعت مورد توجه جدی قرار نگرفته و همین امر باعث شده تا سرمایه گذاری در این حوزه کمرنگ و مشکلات مالی آن افزایش یابد. در این ارتباط با مهندس امیر سعید صنعتکار، مدیرعامل شرکت نوین فناوران گفتگو کرده ایم و به بررسی جایگاه صنعت ماشین سازی و مشکلات و موانع توسعه این صنعت پرداخته ایم که در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.

لطفا در ارتباط با سوابق کاری خود و همچنین حیطه فعالیت های شرکت نوین فناوران  توضیح بفرمایید؟

اينجانب از سال 78 فعالیت خود را در زمينه طراحي و ساخت تجهيزات صنعت تاير آغاز كرده ام در آن مقطع طرح های توسعه کوچکی در راستای سیاست های داخلی سازی در شركت پاناپارس و براي كارخانه تاير سازي بارز اجرا کردیم. پس از كمتر از يكسال فعاليت در اين شركت كه با ساخت دستگاه تاير سازي و پرس پخت تيوب همراه بود با آقای مهندس جعفری نیا که آن زمان مدیر توسعه کیان تایر بودند و برنامه ساخت برخی ماشین الات را در شركت مكانيكال داشتند از طريق اگهي روزنامه اشنا شدم و به عنوان مدير اجرايي در حدود سه سال با ايشان همکاری داشتم. در اين مدت موفق به اجراي پروژه اصلاح خط كلندر سه رول بارز شديم و ماشين تاير سازي ٢٠٢٤ ، ماشين بند سازي ، بچ اف يونيت ، دستگاه نوار پيچ تاير و وايند اپ باياس كاتر را ساختيم .

در سال ٨٢ به دعوت مدير عامل شركت ندا پرداز و با هدف راه اندازي كارگاه ساخت ماشين الات در صنعت تاير از مجموعه مكانيكال جدا شده و با خريد بخش كوچكي از سهام به اين شركت پيوستم . در شركت ندا پرداز با راه اندازي واحد ماشين سازي با نام گروه مهندسي ندا موفق به ساخت ماشين الات زيادي از جمله تاير سازي ١٦١٨-كشاورزي ، راديال سواري ، بيد اپكس ، رنگ زني اتوماتيك ، ميني اسليتر ، كاتر لايه ،ترد رولي ، جمع اوري اينر لاينر ،سيستمهاي انتقال تاير و ماشين الات متعدد ديگري به مدت ١٣ سال شديم . با توجه به فعاليت هاي ديگر شركت ندا پرداز و سود پايين و ناچيز بخش ماشين سازي در مقايسه با ديگر بخش ها علي رغم انجام پروژه هاي متعدد انجام شده ، تصميم به كم كردن فعاليت ماشين سازي و تغيير ان شد كه اين تصميم. منجر به جدايي اينجانب از شركت ندا پرداز و راه اندازي شركت نوين فن اوران شد .

از زمان آغاز فعاليت شركت نوين فن اوران به دنبال ماشین های میان ساخت رفتیم و بخش زیادی از این ماشین ها را تولید و عرضه کردیم؛ ماشین های اپکس، اسلیتر، مینی اسلیتر ، بید هگزاگونال، رنگ زنی و سیستم های جمع آوری ترد و ساید را برای مجموعه های اکسترودرهای قدیمی ارایه کردیم.

از سوی دیگر تایرسازی دو مرحله ای را برای تایرهای سواری و موتور و دوچرخه ساخته ایم و در حوزه طراحی نیز هر چند سال یک بار یک پروژه جديد تعریف كرده ايم . از جمله طراحي ماشين تایرسازی سه درام باری و ماشین کاتر بلت سيمي كه هنوز سفارشي براي ساخت نداشته ايم .

به لحاظ فنی در تولید ماشین الات صنعت تایر وضعیت خوبی داریم و از روی برندهای خوبی همچون ماشین های وی ام آی، یا کلمارد و … الگوبرداری کرده ایم.

بعضي از ماشين ها هم همچون رنگ زني طراحي خودمان هست .

تلاشهايي براي صادرات دستگاهها به كشور هندو تركيه داشته ايم كه با محدوديت هاي بانكي موانعي وجود دارد .

آقای مهندس با توجه به نمونه های خارجی، ماشین آلات ایرانی تا چه میزان از منظر قیمت و کیفیت دارای قدرت رقابتی هستند؟

قیمت های ما در مقایسه با نمونه های خارجی (اغلب چینی که اکنون در دسترس است) 20 تا 25 درصد پایین تر است. البته نمونه های تولیدی ما از نسل جدید شرکت های پیشرفته دنیا عقب تر است؛ مثلا بیدهگزاگونال را در نوین فناوران تولید و به برخی شرکت ها فروخته ایم، اما هزینه های بالا كه جهت واردات قطعات استاندارد در زمان كوتاه ميپردازيم و سرعت تحقیق و توسعه در ديگر كشورها به ما مجال نمی دهد، زیرا تعداد سفارش ها به حدی نیست که بتوان مدام در آنها تغییرات جديد ایجاد کرد. با این حال در برخی ماشین آلات تغییر زیادی ایجاد کرده ایم. معمولا ماشین های ما نسبت به نمونه های چینی کامل تر و مطابق با نمونه های اروپایی است.

واقعیت آن است که واردات برخی قطعات مثل پی ال سی، موتور، گیربکس و … با ارز آزاد صورت می گیرد و به علاوه از آنجا که خریدها در این صنعت پروژه ای است، ثبت سفارش های ما هم محدود و طولانی مدت است لذا جهت تسريع در اجراي پروژه خريد را از كانالهاي ديگر انجام ميدهيم .

با توجه به این که مشتری های شما از صنعت تایر کشور هستند، تا چه اندازه این ارتباط درون زنجیره رعایت شده و به توسعه ماشين سازي در صنعت تاير کمک می کند؟

چالش بزرگ ما در صنعت تایر این است که استراتژی کلان نداریم و بخش ماشین سازي هم که بخشی از این زنجیره است با همین مشکل روبرو شده است. دقیقا به همین نمی توانیم برنامه ریزی بلند مدت انجام دهیم و به عبارتی پیش بینی ناپذیر بودن سیستم مشکل بزرگی برای ماست. برای این منظور سعی کردیم کار صادرات را دنبال کنیم و با کشورهای ترکیه و هند که بازارهای بزرگ و خوبی برای ماشین آلات ما هستند مذاکراتی صورت دادیم که به دلیل تحریم و چالش های مربوط به مراودات مالی و … با مشکلات زیادی روبرو است، اما در اغلب کشورهای دنیا، ماشین الات ما قابلیت فروش به شرکت های جهانی را دارند.

در حال حاضر بسیاری از اقدامات جهت ثبت سفارش در داخل سیستمی شده كه چند هفته برای تایید زمان نیاز است و این درحالی است که ماشین الات باید به سرعت تولید و تحویل شوند و اگر راهکاری برای تسهیل این موضوعات و استفاده از ارز نیمایی وجود داشته باشد، به قیمت تمام شده و تحویل به موقع ماشین آلات کمک خواهد كرد . در حال حاضر برای گرفتن پروانه بهره برداری با مشکلات زیادی روبرو هستیم و هنوز حتی موفق به دریافت کد برای ماشین ها نشده ایم و این درحالی است که این پروانه می توانست به ما کمک زیادی کند.

با شرکت های خارجی قراردادهای تولید مشارکتی يا فروش ماشين الات ندارید یا برنامه ای برای این منظور در دست بررسی دارید؟

با شركت تی وي اس هند قراردادی امضا کردیم. قرار بود هفت عدد سيستم برش و نصب اتوماتيك ترد به ماشین هایشان اضافه کنند، اما به دلیل مشکلات مربوط به ضمانت نامه بانکی و مسایلی از این دست نتوانستیم این قرارداد را اجرا کنیم. از لحاظ فنی ماشین رنگ زنی ما مورد تایید این شرکت است و اگر سرمایه کافی تامین  شود، تعامل با این کشورها بسیار ساده تر می شود.

با این که شرکت ما جزو شرکت های دانش بنیان است، در مقاطعی قرار بود حمایت هایی صورت بگیرد، به عنوان مثال قرار بود از مشتری سفارش کار بگیریم و دولت منابع آن را تامین کند، اما سخت گیری ها و  مشکلاتی که در اجرا وجود دارد باعث شد این پیشنهادات عملیاتی نشوند.

از سوی دیگر اجرای این پروسه ها بسیار طولانی است و عدم ثبات اقتصادی در کشور اجرای آن را از توجیه اقتصادی خارج می کند. به عنوان مثال در حال حاضر ساخت یک دستگاه پرس براي پخت كانواير را بررسی کرده ایم، اما طی یک و نیم سال که از زمان گذشته، قیمت دلار دو برابر  شده است.

با این حساب عملا اجرای پروژه ها برای شركت های ماشین ساز مقرون به صرفه نیست؛ چه راه حلی پیشنهاد می کنید؟

معتقدم ما باید در دل شرکت مهندسی و تحقیقات امکانی را ایجاد کنیم که این شرکت با ماشین سازان همراه شود و هم از نظر ایجاد انتفاع و هم مدیریت ارتباطات داخلی بین بخش ماشین سازي و صنعت تایر را بر عهده بگیرد. در حال حاضر ساختار تامین در صنعت تایر به صورت جزیره ای است و این در حالی است که باید بین شرکت ها این هماهنگی ایجاد شود و مدیریت این موضوع نیز تحت لوای اداره مهندسی و تحقیقات قرار بگیرد تا از این طریق سفارش های مرتبط به شرکت های فعال در زنجیره تامین ارایه شود و اگر هم مشکلی در این مسیر هست، تصمیمات مدیریتی در مسیر عبور از آن توسط اداره تحقیقات تکلیف شود. واقعیت آن است که هر چیزی در داخل تولید شود (اعم از ماده اولیه، ماشین و محصول نهایی) به توسعه صنعت منتهی می شود و این مهم نیازمند سازماندهی مناسب دارد.

این هدفمندی و یکپارچه سازی از طریق شرکت مهندسی و تحقیقات باید به چه صورت صورت بگیرد؟ در حال حاضر حتی برخی شرکت های تایرساز به دنبال تولید ماشین آلات در داخل مجموعه های خودشان رفته اند که این اقدامات مانع از توسعه زنجیره تامین در داخل صنعت می شود.

نباید فراموش کنیم که ما در مقایسه با بسیاری از کشورهای توسعه یافته دنیا، یک کشور صنعتی نیستیم و اگر تحریم هم نباشیم، سبقه صنعتی چندانی نداریم. به صورت مشخص عمده صنعت ماشین سازی ما 30 سال بیشتر قدمت ندارد که این 30 سال هم وضعیت شکننده ای را شاهد بوده ایم. از سوی دیگر در صنعت تایر هم شاهد یک توسعه مدون و زمان بندی شده و مطابق با برنامه نبوده ایم. در چنین فضایی این که برخی شرکت ها دنبال داخلی سازی باشند، در بخشی می تواند مفید باشد، اما ورود به تولید همه ماشین آلات، انگیزه های تولیدکننده ماشین آلات را از بین می برد و به صنعت ماشین سازی هم ضربه می زند و باعث تعطیلی این شرکت ها می شود.

مثلا ما چند سال هزینه صرف تحقیق و توسعه می کنیم تا یک بید هگزاگونال بسازیم، درحالیکه سود چندانی هم ندارد و بعد شرکت های داخلی دست به تولید این محصول یا سایر محصولات بزنند. این در حالی است که ما در گذشته کارهای بزرگی برای شرکت های تایرساز انجام داده ایم و انتظار داریم صنعت تایر از صنعت ماشین حمایت کند. به هر حال صنعت ماشین سازی سرمایه ای برای صنعت تایر محسوب می شود که در سال های گذشته به درد صنعت خورده، ولی متاسفانه در درون صنعت تایر چنین نگاهی وجود ندارد. در حالی که در این صنعت مهندسانی پرورش می یابند و محصولاتی ساخته می شوند که در آینده می توانند در دنیا حرف برای گفتن داشته باشند.

 به عنوان یک راهکار آیا امکان سرمایه گذاری مشترک شرکت های ماشین ساز با شرکت های تایرساز وجود دارد؟

تعداد شرکت هایی که در دنیا بتوانند تا این اندازه تنوع در تولید محصولات ایجاد کنند به انگشتان یک دست هم نمی رسد، اما اينجانب در كشور نزدیک به 180 پروژه در صنعت تایر اجرا کرده ام که 30 درصد آنها تکرار پذیر بوده اند که از تنوع بالا و بزرگی فعالیت این شرکت حکایت دارد.

ما سال ها است در این صنعت مشغول به کار هستیم، اما هنوز بانک ها از ما ضمانت نامه بانکی مطالبه می کنند، درحالیکه در شرایط تورمی این ضمانت نامه ها مقرون به صرفه نیستند؛ اين در حالي هست که در زمان خريد از شرکت های چینی تنها با یک قرارداد معمولي همه پول منتقل ميشود اما از طرف ايراني به شكل هاي مختلف تضمين نياز هست .

از سمت دیگر به دلیل نبود منابع مالی کافی نتوانسته ایم صادرات انجام دهیم. با دو شرکت ترکیه ای و سه شرکت هندی و یک شرکت تایلندی مذاکراتی برای صادرات ماشین آلات انجام داده ایم، اما این اقدامات نیازمند سرمایه کافی است تا در نمایشگاه ها حضور داشته باشیم و در تحقیق و توسعه سرمایه گذاری کنیم. باید دفترهای محلی داشته باشیم و در کشورهای دیگر به شرکای تجاری نیاز داریم.

یکی دو بار با شرکت های خارجی مثل تی اس تی یا مسنک و هانچ مذاکره کردیم که با راه اندازی کارگاه و سرمایه گذاری های مشترک در داخل همکاری کنیم، اما عدم ثبات شرایط سیاسی و اقتصادی باعث شده این شرکت ها وارد نشوند.

ما امروز در نقطه بلوغ کسب و کار خود ایستاده ایم و قادر به تولید، نصب و راه اندازی ماشین آلات مورد نیاز صنعت تایر هستیم. ماشین آلات ما بدون هیچ ایرادی در كارخانجات كار می کنند و در هر جای دنیا می توانند به فروش برسند و بابت خرابی، سرویس و … نگرانی خاصی نداریم؛ با این حال سرمایه گذاری، نمونه سازی، بازاریابی، حضور در نمایشگاه و … برای توسعه فعالیت ما ضروری است که متاسفانه شرایط مالی این صنعت آنطور نیست که بتوان این سرمایه گذاری ها را انجام داد.

ما در این سال ها برای تامین ماشین هایی که در ایران تولید نمی شوند، کار بازرگانی هم انجام داده ایم و به عبارتی در قالب مشاوره خرید ماشین آلات اقداماتی انجام داده ایم که از نظر مالی به شرکت کمک کرده است.

در پایان اگر موضوع خاصی مدنظر دارید که در گفتگو به آن پرداخته نشده، بفرمایید؟

پایه توسعه صنعت تایر، ماشین سازی است و نمی توان تصمیم به ارتقا و توسعه صنعت تایر گرفت، اما توسعه صنعت ماشین را نادیده گرفت. به علاوه صنعت ماشین سازی نیروی انسانی را رشد می دهد. هر مهندسی که از این سیستم خارج می شود به یک مدیر پروژه موفق تبدیل می گردد، زیرا ذات ماشین سازی مهندس پرور است و لذا باید روی این صنعت توجه خاصی نشان دهیم؛ همانطور که اگر در این سال ها به جای توجه به تولید خودرو به ساخت قطعات توجه نشان می دادیم، پیشرفت های بسیار خوبی را تجربه می کردیم. در صنعت تایر هم اگر توجه ویژه ای به صنعت ماشین می شد، می توانستیم توسعه مناسبی را در کنار استقلال بیشتر این صنعت تضمین کنیم. معتقدم باید جایگاه صنعت تایر در کشور مشخص شود تا انتظارات از ماشین سازی هم تعریف شود. بهر اندازه كه برنامه هاي توسعه اي بلند مدت تري داشته باشيم. بخش ماشين سازي هم ميتواند برنامه ريزي داشته باشد .

در پايان. از زحمات تمام اساتيد صنعت تاير كه همواره از رهننودها و راهنمايي هاي ايشان بهره مند بودم تشكر كنم .