در دنیای امروز که ایمنی و بهره‌وری در رانندگی اهمیت بسیاری پیدا کرده است، سیستم نظارت بر فشار باد تایر یا TPMS (Tire Pressure Monitoring System) یکی از فناوری‌های حیاتی در خودروهای مدرن به شمار می‌آید. این سیستم وظیفه دارد به‌طور لحظه‌ای وضعیت فشار باد تایرها را بررسی کرده و در صورت وجود اختلال یا کاهش فشار، به راننده هشدار دهد.
فشار نامناسب باد تایر نه‌تنها مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، بلکه عامل بسیاری از تصادفات و کاهش عمر لاستیک‌ها نیز هست. وجود TPMS می‌تواند از این خطرات جلوگیری کرده و به بهبود عملکرد خودرو کمک کند.
TPMS مخفف چیست و چه معنایی دارد؟
TPMS مخفف عبارت Tire Pressure Monitoring System به معنی “سیستم نظارت بر فشار باد تایر” است. این فناوری قادر است فشار تایر را به‌صورت پیوسته اندازه‌گیری کرده و اطلاعات آن را به رایانه مرکزی خودرو یا نمایشگر داشبورد ارسال نماید.
تاریخچه و تحول سیستم TPMS در صنعت خودرو
فناوری TPMS برای نخستین بار در دهه ۱۹۸۰ توسط برندهای لوکسی چون مرسدس بنز معرفی شد، اما پس از تصویب قوانین ایمنی در آمریکا و اروپا در اوایل دهه ۲۰۰۰، نصب آن در خودروها به‌تدریج اجباری شد. امروزه این سیستم در بسیاری از خودروهای اقتصادی نیز وجود دارد و نقش کلیدی در ارتقای ایمنی ایفا می‌کند.
چرا سیستم TPMS در خودرو ضروری است؟
تأثیر فشار نامناسب تایر بر ایمنی خودرو
افزایش خطر ترکیدن تایر در سرعت بالا
کاهش کنترل پذیری و تعادل خودرو
افزایش فاصله ترمزگیری
احتمال لغزش در جاده‌های لغزنده یا مرطوب
مزایای اصلی سیستم TPMS برای رانندگان
هشدار فوری در صورت افت فشار باد
کمک به صرفه‌جویی در مصرف سوخت
افزایش عمر مفید لاستیک‌ها
ارتقاء ایمنی عمومی خودرو
اطلاع دقیق از وضعیت تایرها بدون نیاز به بررسی دستی
سنسورهای TPMS چگونه کار می‌کنند؟
در هر تایر، یک سنسور کوچک نصب شده است که وظیفه دارد فشار هوا را اندازه‌گیری کند. این اطلاعات از طریق فرکانس‌های رادیویی یا سیستم CAN به ECU یا نمایشگر ارسال می‌شود.
اجزای اصلی تشکیل‌دهنده یک سیستم TPMS
سنسور فشار داخل تایر
ماژول گیرنده سیگنال
نرم‌افزار پردازشگر در ECU
هشداردهنده صوتی و تصویری در داشبورد
انواع سیستم TPMS موجود در بازار
بررسی TPMS مستقیم (Direct TPMS)
استفاده از سنسورهای فشاری واقعی
مناسب برای خودروهای پیشرفته
قابلیت نشان دادن مقدار دقیق فشار هر تایر
بررسی TPMS غیرمستقیم (Indirect TPMS)
عدم نیاز به سنسور داخل تایر
تحلیل فشار از طریق سنجش سرعت چرخ‌ها
وابسته به ABS و سیستم ترمز
مزایا و معایب هر نوع سیستم TPMS
TPMS مستقیم با دقت بالاتر، هزینه بیشتری دارد ولی اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌دهد. در مقابل، TPMS غیرمستقیم ارزان‌تر است اما نیاز به کالیبراسیون مداوم دارد و در برخی مواقع اطلاعات اشتباه ارائه می‌دهد.
نحوه تشخیص خرابی سیستم TPMS
علائم هشداردهنده خرابی سنسور TPMS
روشن شدن چراغ هشدار TPMS
عدم نمایش فشار یکی از تایرها
اطلاعات نادرست یا پرش در عدد فشار
روش‌های رفع و تعمیر مشکلات TPMS
تعویض سنسور معیوب
استفاده از دستگاه دیاگ برای ریست
بررسی باتری سنسورها (معمولاً ۵ تا ۷ سال عمر دارند)
آیا TPMS در همه خودروها اجباری است؟
از سال ۲۰۰۷ به بعد، طبق مقررات “NHTSA” در ایالات متحده، نصب TPMS برای خودروهای جدید اجباری شده است. همچنین اتحادیه اروپا نیز در سال ۲۰۱۴ قانون مشابهی تصویب کرد. در ایران نیز برخی خودروهای داخلی جدید مانند محصولات ایران‌خودرو و سایپا به‌تدریج به این سیستم مجهز می‌شوند.
TPMS و نقش آن در افزایش عمر تایرها
یکی از عوامل اصلی کاهش عمر مفید تایر، پایین بودن فشار باد است. این شرایط باعث فرسودگی زودهنگام، ترک خوردگی و ساییدگی غیر یکنواخت می‌شود. سیستم سیستم نظارت بر فشار باد تایر با ارائه هشدار به‌موقع، از این آسیب‌ها جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود تایر تا پایان عمر استاندارد خود مورد استفاده قرار گیرد.
بررسی علمی تأثیر سیستم نظارت بر فشار باد تایر بر مصرف سوخت
طبق مطالعات انجام‌شده توسط سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA)، خودروهایی که فشار تایر مناسب ندارند، تا ۳٪ مصرف سوخت بیشتری دارند. سیستم TPMS با حفظ فشار بهینه، در کاهش مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش بسزایی دارد.
فناوری‌های نوین در سیستم‌های TPMS
با پیشرفت فناوری‌های خودرو، سیستم‌های TPMS نیز هوشمندتر شده‌اند. برخی ویژگی‌های جدید شامل:
قابلیت اتصال به اپلیکیشن موبایل
ارسال داده‌ها به فضای ابری
تشخیص زودهنگام پنچری
پردازش اطلاعات در لحظه با هوش مصنوعی
هشدار به مراکز خدماتی برای آماده‌سازی قطعات جایگزین
آینده سیستم‌های نظارت فشار باد تایر
پیش‌بینی می‌شود TPMS به بخش مرکزی سیستم‌های ایمنی خودرو تبدیل شود. در آینده نزدیک، این سیستم‌ها با سایر ماژول‌های خودرو (مانند ترمز خودکار، هشدار خروج از مسیر و سیستم تعلیق فعال) یکپارچه خواهند شد تا تجربه‌ای ایمن‌تر و روان‌تر را برای رانندگان به ارمغان آورند.
نکات آموزشی برای استفاده بهتر از سیستم نظارت بر فشار باد تایر
بررسی دوره‌ای فشار تایر حتی با وجود سیستم نظارت بر فشار باد تایر
ریست کردن سیستم پس از تعویض تایر
تمیز نگه داشتن شیرهای تایر برای دقت بیشتر سنسورها
تعویض به‌موقع باتری سنسور (معمولاً هر ۵ سال یک بار)
استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل برای نمایش دقیق‌تر داده‌ها
مقایسه عملی TPMS با دیگر روش‌های سنتی کنترل فشار تایر
روش کنترل فشار باد دقت سهولت استفاده زمان لازم قابلیت هشدار فوری
فشارسنج دستی بالا متوسط نیازمند توقف ندارد
بازرسی چشمی بسیار کم ساده سریع ندارد
TPMS بسیار بالا بسیار ساده بدون نیاز به توقف دارد
پاسخ به سوالات پرتکرار درباره TPMS
1. آیا TPMS دقیق‌تر از فشارسنج دستی است؟
بله، به‌ویژه در نوع مستقیم، این سیستم دقت بسیار بالایی دارد و خطای انسانی در آن دخیل نیست.
2. آیا TPMS فقط در تایرهای خودروهای لوکس نصب می‌شود؟
خیر، در حال حاضر این فناوری در خودروهای اقتصادی و حتی خودروهای داخلی نیز رایج شده است.
3. در صورت پنچری تایر، TPMS هشدار می‌دهد؟
بله، در لحظه کاهش سریع فشار، سیستم هشدار فوری را فعال می‌کند.
4. آیا تعویض تایر باعث از کار افتادن TPMS می‌شود؟
ممکن است نیاز به ریست یا انتقال سنسور باشد که با ابزار مخصوص انجام می‌شود.
5. چرا چراغ TPMS دائم روشن است؟
این حالت می‌تواند نشان‌دهنده خرابی سنسور، کاهش فشار باد یا نیاز به ریست باشد.
6. آیا استفاده از رینگ اسپرت یا غیر استاندارد بر سیستم نظارت بر فشار باد تایر تأثیر دارد؟
بله، رینگ نامناسب ممکن است عملکرد سنسور را مختل کند یا جای نصب نداشته باشد.
نتیجه‌گیری: چرا باید به TPMS اهمیت دهیم؟
در نهایت باید گفت، سیستم نظارت بر فشار باد تایر نه‌تنها یک فناوری لوکس نیست، بلکه بخشی حیاتی از ایمنی خودرو است. این سیستم با حفظ فشار مناسب تایر، جان راننده و سرنشینان را از حوادث مرگبار حفظ کرده، مصرف سوخت را کاهش می‌دهد و عمر تایرها را افزایش می‌دهد. در دنیای امروز که بهینه‌سازی و ایمنی حرف اول را می‌زند، TPMS یک ضرورت غیرقابل انکار است.
منبع: تایر بیار