در گذشته تامین منابع مالی از سیستم بانکی و یا گردآوری سرمایه های شرکا برای توسعه بنگاه های اقتصادی مطرح بود، اما با ایجاد ساز و کارهای بازار سرمایه، امروزه بسیاری از بنگاه های خرد و کلان جهان، با اتکا به منابع مالی بورسی، نیازهای مالی خود را به بهترین وجه و در کوتاه ترین زمان و بالاترین کارآیی تامین می کنند.
ریوندی، کارشناس توسعه بازار کارگزاری پیشرو در گفتگو با «لاستیک پرس»، با بیان این که ابزارهای بازار سرمایه بر دو وجه بدهی محور و سرمایه محور تقسیم می شوند، گفت: متداول ترین حالت برای سرمایه محور بودن تامین مالی از بورس، ورود به بازار سرمایه و عرضه اولیه و افزایش سرمایه و … است. حالت دوم که بدهی محور است، بر اساس ابزارهای دریافت وام از بازار سرمایه مبتنی است و بر حسب مبلغ مورد نیاز، نوع فعالیت، مدت زمان بازپرداخت، دارایی ها و توان مالی شرکت و ضمانت هایی که برای دریافت این تسهیلات از بازار مورد نیاز است، نوع این اوراق متفاوت است.
به عنوان نمونه در اوراق صکوک که یکی از ابزارهای تامین مالی از طریق بازار سرمایه است، به انواع مرابحه، اجاره، سلف موازی استاندارد و … تقسیم بندی می شوند که هر یک دارای خصوصیات متفاوت و منحصر به فرد خود هستند و این که کدام نوع ابزار برای یک بنگاه انتخاب شود به متغیرهای مختلفی متکی است.
در حال حاضر بسیاری از شرکت های فعال در حوزه زنجیره ارزش صنایع لاستیک در بورس حضور ندارند و این امر مانع از استفاده از ابزارهای موجود می باشد که کارگزاری پیشرو آمادگی لازم برای انجام مراحل مورد نیاز جهت ورود به بازار را داراست، چراکه ورود این شرکت ها به بازار زمینه های تامین مالی را برای این شرکت ها فراهم می کند.
ریوندی در ارتباط با تقسیم سود شرکت های موجود در بازار سرمایه گفت: هرچه شرکت ها بیشتر به بخش خصوصی واقعی مرتبط باشند، تقسیم سود را کاهش می دهند. اگر سهامدار عمده یک نهاد دولتی و یا خصوصلتی باشد تقسیم سود بالایی را می طلبد ولی در بخش خصوصی امروزه حتی بسیاری از شرکت ها 10 درصد از سود سهام را تقسیم می کنند و بقیه را صرف تامین منابع مالی طرح های توسعه ای می کنند.
وی با بیان این که نرخ سود بانکی و حتی نرخ سود اوراق بدهی بالاست افزود: این امر باعث شده شرکت ها بیشتر به سمت کاهش درصد تقسیم سود بروند و حتی شرکت های فولادی که زمانی سهم بالایی از سود را تقسیم می کردند به فکر اصلاح این روش ها افتاده اند، چراکه قاعدتا به پول نیاز دارند.
ریوندی با بیان این که نرخ بهره اوراق بدهی، نرخ بهره بازار است که نهادها مالی و شرکت های سرمایه ای طلب می کنند و در حال حاضر نرخ بهره اسمی 23 درصد برای دارنده اوراق و 11 درصد مربوط به بازارگردان و پذیره نویس و … و دو درصد نیز هزینه های ضامن بانکی است و چون هزینه هایی را اول دوره پرداخت می کند، نرخ بهره موثر برای شرکت به 41 تا 42 درصد می رسد که باید دید چند درصد از قیمت تمام شده شرکت های تولیدی است.
وی با اشاره به این که در کنار نرخ بهره متغیرهای مهم دیگری وجود دارد که روی تصمیم گیری شرکت ها اثرگذار است گفت: درست است که نرخ سود بالاست اما به دلیل آن که گردش وجه نقد به سرعت و به صورت پیوسته صورت می گیرد و دوره وصول مطالبات شرکت کاهش می یابد، لذا برای شرکت به صرفه است. این در حالی است که بهره ها بصورت سه ماه سه ماه پرداخت می شود و اصل سود در پایان دوره پرداخت می شود و لذا شرکت باید این موضوعات را در تامین مالی خود لحاظ کند.
وی افزود: شرکت ها با همه مشکلاتی که وجود دارد، از این ابزارها به خوبی استفاده می کنند و برای آنها مزایای زیادی دارد.
اگر شرکت نخواهد اوراق صکوک منتشر کند، سهامدار عمده باید اوراقی را تحت عنوان اوراق تبعی روی شرکت اصلی منتشر کند و از این طریق تامین مالی انجام دهد و آن زمانی است که یک شرکت زیر مجموعه ای دارد که در بورس پذیرش می شود. به این ترتیب سهامدار عمده با انتشار اوراق تبعی تامین مالی شرکت زیرمجموعه خود را انجام می دهد و در قبال این ابزار 37 درصد نرخ تضمین اوراق را می پردازد که حدودا 5 درصد پایین تر از نرخ 42 درصدی اوارق صکوک است.
اوراق تبعی عموما یک ساله منتشر می شود و البته می توان اوراق را در بازه های زمانی چهار ساله، سه ساله و دو ساله نیز با نرخ های سود مختلف منتشر کرد که البته تغییرات نرخ بهره در طول دوره قابل تغییر است و به عبارتی نرخ سود باز است و در صورت رشد یا کاهش نرخ در خلال دوره، این تغییرات در قرارداد لحاظ می گردد.
مهرداد دادخواه، مدیر توسعه بازار تامین سرمایه پیشرو در این رابطه با بیان این که تامین مالی بسیاری اوقات برای صد در صد یک پروژه نیست و ممکن است شرکت قصد داشته باشد برای بخشی از تامین مالی خود مثلا خرید بخشی از تجهیزات و ماشین آلات و … نیاز به نقدینگی داشته باشد، لذا در عمل برای این وضعیت، نرخ های سود موجود مشکل ساز نیست و در عوض به تسریع در فرایند توسعه کمک می کند.
امروز شرکت هایی داریم که برای مراحل مختلف طرح های توسعه خود از ابزارهای مالی با نرخ های بالا هم استفاده کرده اند و البته باید گفت اولا نرخ تورم در کشور با نرخ های سود بازار تقریبا هم اندازه است و از سوی دیگر نرخ های تامین مالی از بورس در مقایسه با بانک ها که هم منابع کمتری در اختیار بنگاه ها قرار می دهند و هم ضمانت های سختگیرانه تری دارند، نرخ بالایی نیست.
وی با اشاره به این که در حال حاضر شرکت هایی از این ابزارها برای تامین چند همتی نیازهای مالی خود استفاده کرده اند و این در حالی است که بانک ها حاضر به تامین مالی چنین ارقامی برای شرکت ها نیستند و هرچه نیاز شرکت ها بزرگ تر باشند، طبیعتا بخش بیشتری از نیازهای مالی خود را می توانند از طریق این ابزار تامین کنند.
دادخواه در ادامه به شرکت های تایرساز خارج از بورس اشاره کرد و گفت: امیدواریم این شرکت ها نیز برای ورود به بازار اقدام کنند، چراکه حتی اگر 49 درصد از سهام خود را در بورس عرضه کنند، می توانند از این ابزارها استفاده کنند و در عین حال هم از معافیت های مالیاتی استفاده کنند و هم نزد بانک ها که قصد دریافت تسهیلات دارند، می توانند عملکرد بهتری داشته باشند.
وی در ادامه به اوراق ارزی نیز اشاره کرد و گفت: هرچند شرکت هایی که صادرکننده هستند می توانند از این اوراق استفاده کنند، به طرح هایی اشاره کرد که در صنایع صادرکننده باشند. البته صنعت تایر صادرکننده نیستند و صادرات محدودی دارند اما در مورد طرح های توسعه و تولید تایرهای سنگین که ممکن است بیش از ظرفیت داخلی تولید و اضافه بر آن صادر شود، استفاده از این ابزارها مفید هستند.
وی با بیان این که ورود به بورس و یا استفاده از اوراق برای شرکت های موجود در بازار، نیازمند پیگیری مدیران ارشد است و شرکت های کارگزاری از جمله پیشرو، آمادگی آن را دارد که این اقدامات را از ورود شرکت ها به بورس تا سایر خدمات را بر عهده بگیرد.
ریوندی در بخش دیگری از این نشست با اشاره به این که بورس کالا نیز دارای ظرفیت های مهمی از انتشار اوراق سلف موازی استاندارد که همان پیش فروش یک کالا از طریق بورس کالاست اشاره کرد و گفت: این مدل یک مدل پیش فروش کالاست که یک سال یا دو سال بعد کالا به خردیار تحویل می شود و در این دوره نرخ سود تغییر نخواهد کرد. به عبارتی محصول به نوعی پیش فروش می شود و تایر هم از جمله کالاهایی است که می توانند از این اوراق استفاده کنند.
وی با اشاره به چالش های بین خودروسازان و تایرسازان و بدهی بالای خودروسازان اشاره کرد و گفت: تاکنون تایر در بورس کالا عرضه نشده و بیشتر مواد اولیه در این بازار معامله شده اند، با این حال در بین کالاهای نهایی، ما شاهد عرضه خودرو هم بودیم. با این حال در صورت پذیرش تایر در بورس کالا، می توان بخشی از پالش های بین خودروسازان و تایرسازان برطرف شود، چرا که در صورت تاخیر در تحویل کالا و یا تسویه، دو طرف ملزم به پرداخت جرایمی خواهند شد و بورس کالا بر اجرای مفاد قرارداد نظارت دارد.
اوراق سلف بیشتر ماهیت تامین مالی دارد و برای مبادله کالا باید در رینگ های معاملاتی عرضه و در قالب مدل های نقدی، سلف، اعتباری و … به خریدار فروخته شود.
دادخواه با بیان این که کارگزاری پیشرو آادگی آن را دارد که از منظر مواد اولیه، اوراق مالی، مواد اولیه و … پکیج هایی را برای شرکت های تایرساز و یا مواد اولیه تهیه و عملیاتی کند و حتی درخواست های را برای پذیرش کالا یا مواد در بورس از طریق انجمن پیگیری کنیم.
ریوندی نیز در بخش دیگری از صحبت های خود به اوراق گام اشاره کرد و گفت: اوراق گام یک ابزار کارآمد در خصوص تامین مالی برای بنگاههای اقتصادی است که قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه را دارد. تولیدکنندگان این اوراق را بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه از بانک درخواست میکنند. بانک نیز بهعنوان یک واسط، این اوراق را منتشر و در اختیار تولیدکنندگان قرار میدهد. این اوراق دارای تاریخ سررسید هستند که دارنده اوراق میتواند تا زمان سررسید آن را نزد خود نگهداری کرده یا برای خرید مواد اولیه آن را به جای پول به فروشنده مواد اولیه تحویل دهد. سررسید این اوراق به صورت یک ساله بوده و وظیفه پرداخت مبلغ اسمی در سررسید این اوراق به عهده بانک است. رفع موانع پولی رونق تولید و هدایت منابع مالی مولد به تامین سرمایه در گردش سالم و پایدار از اهداف انتشار اوراقگام است.