به تحلیل «لاستیک پرس» بازار تایر خاورمیانه را باید الگوی عجیبی از توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی قلمداد کرد. بازاری به شدت متکی به تایرهای تراز اول دنیا از میشلن و کنتیننتال و گودیر گرفته تا بریجستون و نکسن و هانکوک و … اما بدون حضور فیزیکی و تولید این برندها که نشان می دهد بسیاری از بازار منطقه عادت به واردات تایرهای معتبر دارد و علاقه ای به سرمایه گذاری مشترک ندارد.
خاورمیانه تولیدکننده جدی تایر نیست و جز ترکیه که برخی شرکت های معتبر مثل میشلن و بریجستون در آن سرمایه گذاری کرده و یا کارخانه احداث کرده اند، در سایر کشورها شاهد حضور جدی در حوزه تولید توسط این برندها نیستیم. ایران البته از این قاعده مستثنی است و به رغم همه کمبودها و مشکلاتی که هست، با در اختیار داشتن دانش فنی، کارخانجات متعدد، مهندسان متخصص و … توانسته گلیم خود را تا حد زیادی از آب بیرون بکشد.
اما در طرف مقابل، منطقه خاورمیانه بازار مهم برندهای معتبر جهانی است؛ گفته می شود تا 2030 سالانه حدود 8 درصد رشد ارزش بازار تایرهای وارداتی در خاورمیانه باشد که در مجموع به حدود 25 میلیارد دلار خواهد رسید.
عوامل متعددی باعث رشد قابل توجه بازار تایر در این منطقه شده است؛ از گرمای هوا و فرسایش سریع تایر گرفته تا رشد خودروهای شخصی و تغییر ترجیحات مصرف کنندگان، اما آن چه مهم است همین مورد آخر یعنی تغییر ترجیحات مصرف کنندگان است.
بخشی از جمعیت خاورمیانه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس حاضر به خرید هر خودرویی نیستند و بالطبع حاضر به خرید هر برندی از تایر هم نیستند. به همین دلیل در اکثر کشورهای منطقه خودروهای ایرانی و یا حتی ترکیه ای جایگاهی ندارند.
در این منطقه از جهان، تقاضا برای خودروهای سواری، SUV،ناوگان‌های تجاری، کامیون‌های سنگین و حتی لاستیک هواپیما گسترش یافته است. مصرف‌کنندگان به‌طور فزاینده‌ای به تایرهای بادوام، با عملکرد بالا و تمام‌فصل روی آورده اند و تولیدکنندگان را به سمت نوآوری و تطبیق محصولات با نیازهای منطقه‌ای سوق داده اند.
از سوی دیگر با افزایش محبوبیت خودروهای برقی در منطقه، تقاضا برای تایرهای تخصصی سازگار با این خودروها افزایش یافته و خطوط تولید و جریان‌های درآمدی جدیدی را ایجاد کرده است.
در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای نیز پروژه‌های عظیم زیرساختی و گسترش شبکه‌های لجستیکی، تقاضا برای تایرهای تجاری و سنگین را به‌ویژه در کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی افزایش داده است.
باز هم جز ایران و ترکیه سایر کشورهای منطقه خودروساز نیستند، لذا بخش زیادی از بازار خودروی خاورمیانه در اختیار خودروسازان بزرگ دنیاست و با توجه به سطوح بالای درآمد سرانه و رفاه اقتصادی در برخی از این کشورها، خودروهای شاسی بلند و برندهای معتبر جهان را به وفور می توان در منطقه پیدا کرد که طبیعتا از برندهای درجه یک تایر هم استفاده می کنند.
در حال حاضر بر اساس آمارها عربستان سعودی با سهم ۱۷.۱ درصدی در سال ۲۰۲۴، بزرگترین بازار منطقه برای تایر است و این کشور را به یک قطب استراتژیک برای بازیگران جهانی تبدیل کرده که بیش از 90 درصد آن در اختیار تایرسازان تراز اول دنیاست.
از سوی دیگر قوانین زیست محیطی در منطقه خاورمیانه به سختی آن چه در بسیاری از بازارهای اروپایی و آمریکایی است وجود ندارد. البته این بدان معنا نیست که کیفیت تایرهای وارداتی پایین تر است، بلکه در خلأ موضوعاتی همچون از رده خارج کردن سریع و عدم بازیافت مناسب تایر، این منطقه را همواره به بازاری جذاب و پایدار تبدیل کرده است.
آفریقا نقطه مقابل خاورمیانه
اما در نقطه مقابل، بازار تایر آفریقا دارای پتانسیل رشد بسیار بالایی است؛ به‌ویژه به‌دلیل رشد جمعیت، توسعه صنعت خودرو و نیاز فزاینده به حمل‌ونقل مقرون‌به‌صرفه و این عوامل باعث شده‌اند که برندهای جهانی و منطقه‌ای به این بازار توجه ویژه‌ای داشته باشند.
با افزایش جمعیت و گسترش شهرها، تقاضا برای وسایل نقلیه شخصی و عمومی افزایش یافته و به‌دنبال آن، نیاز به تایر نیز بیشتر شده است. از طرفی در بسیاری از کشورهای آفریقایی، موتورسیکلت‌ها وسیله‌ای اقتصادی و پرکاربرد هستند و این موضوع بازار تایرهای موتورسیکلت را به یک فرصت طلایی برای تولیدکنندگان تبدیل کرده است. همچنین در کشورهایی مانند آفریقای جنوبی، توسعه صنعت خودرو، معدن و صنعتی‌سازی سریع باعث افزایش تقاضا برای تایرهای سنگین و تخصصی شده است.
در این بخش از جهان اما رقابت بر سر قیمت است و شاید کیفیت در درجه دوم اهمیت قرار داشته باشد. این امر باعث شده بازار آفریقا به طور جدی در اختیار چینی ها قرار بگیرد. برندهای چینی با قیمت‌های رقابتی توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار را به خود اختصاص دهند؛ هرچند همچنان فضای زیادی برای برندهای باکیفیت باقی مانده است.
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۸ بازار این منطقه با نرخ رشد سالانه 5.3 درصد به حدود 3 میلیارد دلار برسد. البته این رقم پایین به دلیل تایرهای ارزان قیمت و با کیفیت پایین است و اگر قرار بر ورود تایرهای معتبر باشد بازار کشش قیمتی مناسبی ندارد.
از سوی دیگر ورود تایرهای برقی به منطقه آفریقا در مقایسه با خاورمیانه و مناطق دیگر دنیا بسیار کندتر صورت گرفته و در نتیجه سهم تایرهای مرتبط با این خودروها هم چندان بالا نیست.
اما تفاوت آفریقا با خاورمیانه همینجاست. کشورهای این منطقه به شدت به دنبال ایجاد کارخانه های تایر هستند تا برندهای خود را تولید و از واردات عبور کنند و این امر علاوه بر این که فرصت ویژه ای برای صادرات تایرهای ایرانی است، فرصت سرمایه گذاری های مشترک را نیز ایجاد می کند.