شاید همه سازمان ها در همه جای جهان، اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی را درک نکنند، اما عواملی مانند صنعت، موقعیت جغرافیایی و مقررات دولتی می توانند بر انگیزه شرکت ها برای «انجام کار درست» تأثیر بگذارند. برای این امر سازمان بین‌المللی استاندارد، استاندارد ISO 26000 را معرفی کرد تا به سازمان‌ها در جهت گیری مسئولیت‌پذیرتر اجتماعی کمک کند. در گفتگوی اخیر «لاستیک پرس» با دکتر اسکندر ستوده نیز به بررسی این استاندارد در صنعت تایر پرداختیم و در این نوشتار به این سوال پاسخ می دهیم که ISO 26000 چیست؟

ISO 26000 یک استاندارد بین المللی برای مسئولیت اجتماعی شرکت ها است که به سازمان ها در ارزیابی و رسیدگی به مسئولیت های اجتماعی خود کمک می کند و آخرین نسخه آن در سال 2017 بررسی و تایید شد. بیش از 80 کشور از آن زمان استاندارد مذکور را به عنوان استاندارد ملی پذیرفته اند که شامل ایالات متحده، بریتانیا، کانادا، آلمان، فرانسه و بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان و هزاران شرکت و سازمان در سراسر جهان از این استاندارد تبعیت می کنند.

ISO 26000 طی مجموعه ای از جلسات و مشاوره های مداوم که بین سال های 2005 تا 2010 برگزار شد، تدوین گردید. تقریباً پانصد نماینده به نیابت از شش گروه ذینفع اصلی به طور فعال در این فرآیند شرکت کردند که از صنایع، دولت ها، سازمان های غیردولتی، کارگران، مصرف کنندگان و SSRO ها (متشکل از خدمات، پشتیبانی، تحقیقات، دانشگاهیان و مشاوران) بودند.

گروه ها و کمیته های مختلف شامل شرکت کنندگانی از کشورهای “در حال توسعه” و “توسعه یافته” بودند تا دیدگاه های اقتصادی و فرهنگی متفاوتی را ارائه کنند. استاندارد نهایی، نتیجه مشورت و مذاکرات زیادی است که تضمین می کرد اهداف و نگرانی های همه گروه های ذینفع را مورد توجه قرار می دهد و راهنمایی های آن برای همه نوع سازمان ها و در هر کشوری قابل استفاده خواهد بود.

هفت اصل اصلی ISO 26000

برای درک اینکه ایزو 26000 چیست، باید هفت اصل کلیدی را که از نظر آن ریشه‌های رفتار مسئولیت‌پذیر اجتماعی است، درک کنیم:

این هفت اصل عبارتند از : مسئولیت پذیری، شفافیت، رفتار اخلاقی، احترام به منافع ذینفعان، احترام به حاکمیت قانون، احترام به هنجارهای رفتاری بین المللی و در نهایت احترام به حقوق بشر.

1. مسئولیت پذیری

کسب‌وکارها می‌توانند با ایجاد کانال‌های شفاف برای گزارش‌دهی، ارزیابی و اصلاح اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی خود، پاسخگویی را تقویت کنند. ممیزی های منظم و مکانیسم های گزارش دهی شفاف به حفظ مسئولیت کمک می کند.

   2. شفافیت:

ارتباط شفاف سیاست ها، شیوه ها و شاخص های عملکرد باعث ایجاد اعتماد با سهامداران می شود. این شامل افشای آشکار اطلاعات در مورد شیوه های زیست محیطی، شرایط کار و تلاش های مشارکت جامعه است.

3. رفتار اخلاقی:

رعایت استانداردهای اخلاقی شامل پایبندی به شیوه های کار منصفانه، مبارزه با فساد و تضمین ایمنی و یکپارچگی محصول است. کسب و کارها می توانند ملاحظات اخلاقی را در فرآیندهای تصمیم گیری و مدیریت زنجیره تامین ادغام کنند.

4. احترام به منافع ذینفعان:

تعامل با ذینفعان به کسب و کارها این امکان را می دهد تا نیازها و نگرانی های مختلف خود را درک کرده و به آنها رسیدگی کنند. این مستلزم مشارکت ذینفعان در فرآیندهای تصمیم گیری و جستجوی فعال بازخورد آنها است.

5. احترام به حاکمیت قانون:

رعایت قوانین و مقررات محلی و بین المللی برای حفظ مشروعیت و به حداقل رساندن خطرات قانونی بسیار مهم است. کسب و کارها باید اطمینان حاصل کنند که عملیات آنها با چارچوب ها و استانداردهای قانونی مربوطه همخوانی دارد.

6. احترام به هنجارهای رفتاری بین المللی:

پذیرش استانداردهای جهانی و بهترین شیوه ها باعث ارتقای ثبات و انسجام در تلاش های مسئولیت اجتماعی می شود. کسب‌وکارها می‌توانند در طرح‌های صنعتی شرکت کنند و به دستورالعمل‌های بین‌المللی پایبند باشند تا تعهد خود را به هنجارهای جهانی نشان دهند.

7. احترام به حقوق بشر:

حفاظت و ارتقای حقوق بشر در تمام فعالیت های تجاری بسیار مهم است. این شامل حصول اطمینان از رفتار منصفانه با کارکنان، محافظت در برابر تبعیض و احترام به حقوق جوامع متاثر از عملیات تجاری است.

با ادغام این اصول در عملیات تولید، کسب و کارها می توانند فرهنگ مسئولیت اجتماعی را پرورش دهند که نه تنها به نفع جامعه است، بلکه پایداری و شهرت بلندمدت آنها را نیز افزایش می دهد.

هفت موضوع اصلی ISO 26000

هفت موضوع اساسی وجود دارد که هفت اصل فوق را تکمیل می کنند، به طوریکه اصول اصلی به عنوان ارزش‌های راهنما عمل می‌کنند و موضوعات زیر، حوزه‌های کاربردی عملی را در عملیات سازمان ارائه می‌دهند که عبارتند از حاکمیت سازمانی، حقوق بشر، شیوه های کار، محیط زیست، شیوه های عملیاتی منصفانه، مسائل مصرف کننده و مشارکت و توسعه جامعه.

در ادامه این هفت موضوع را تشریح می کنیم:

1. حاکمیت سازمانی

ISO 26000 سازمان ها را تشویق می کند که مسئولیت پذیری، شفافیت و اخلاق را در فرآیند تصمیم گیری و شیوه های حاکمیتی خود در نظر بگیرند. به طور خاص، این شامل فرآیندهای رسمی و غیر رسمی و همچنین هنجارها و ارزش های سازمان می شود. ISO راهنمایی هایی را برای کمک به شرکت ها ارائه می دهد تا فرآیندها، سیستم ها و سایر مکانیسم ها را برای پاسخگو نگه داشتن خود ایجاد کنند.

2. حقوق بشر

حقوق بشر آزادی های جهانی است که برای همه انسان ها صرف نظر از نژاد، جنسیت، زبان، مذهب، منشاء ملی یا موقعیت های دیگر اعمال می شود. این حقوق بر اساس اصل احترام به فرد است و هدف آن محافظت از مردم در برابر سوء استفاده، تبعیض و استثمار است. ISO 26000 راهنمایی هایی را برای شرکت ها برای حمایت از حقوق بشر ارایه می کند که برخی از آنها عبارتند از:

• اجازه دادن به سازماندهی آزاد و مذاکره جمعی
• ایجاد فرصت های شغلی برابر
• جلوگیری از هر گونه تبعیض
• حل و فصل شکایات
• جست‌وجوی راه‌هایی برای جلوگیری یا کاهش اثرات نامطلوب حقوق بشر، از جمله کار کودکان

3. شیوه های کار

شیوه های کاری یک سازمان باید با سیاست های آن سازگار باشد. این امر در مورد کارمندان یک سازمان و همچنین برای هر کاری که از طرف آن انجام می شود، مانند کارهای قراردادی فرعی، صدق می کند. شیوه های کار مسئول، باید مواردی را از جمله روابط استخدامی و قراردادی، شرایط کار و حمایت اجتماعی، بهداشت و ایمنی در کار، توسعه و آموزش انسانی در محیط کار و … مورد توجه قرار دهند.

4. محیط زیست

مهم نیست که یک سازمان در کجا واقع شده است، تصمیمات و فعالیت های آن به طور اجتناب ناپذیری بر محیط زیست تأثیر می گذارند. این ممکن است شامل استفاده از منابع، تولید آلودگی و زباله و آسیب به زیستگاه های طبیعی باشد. ISO 26000 از سازمان ها می خواهد که اثرات زیست محیطی خود را به حداقل برسانند و از مصرف منابع پایدار اطمینان حاصل کنند. آنها تشویق می شوند که رویکردی کل نگر اتخاذ کنند که اثرات مستقیم و غیرمستقیم اجتماعی-اقتصادی، بهداشتی و زیست محیطی فعالیت هایشان را در نظر بگیرد.

از جمله، از سازمان‌ها خواسته می‌شود تا از ابتکارات زیر استقبال کنند: جلوگیری از آلودگی، استفاده از منابع به طور پایدار، کاهش و سازگاری با تغییرات آب و هوا، حفاظت از محیط زیست، تنوع زیستی و احیای زیستگاه های طبیعی.

5. شیوه های عملیاتی منصفانه

شیوه های عملیاتی منصفانه به نحوه تعامل سازمان با دیگران می پردازد. ISO 26000 از سازمان ها می خواهد که با مشتریان، شرکا، تامین کنندگان، پیمانکاران، رقبا و سازمان های دولتی رفتار اخلاقی داشته باشند تا نتایج مثبت حاصل شود.

شیوه های عملیاتی منصفانه عبارتند از: جلوگیری از فساد، مشارکت سیاسی مسئولانه، رقابت منصفانه، ارتقای مسئولیت اجتماعی در زنجیره ارزش، رعایت حقوق مالکیت، شیوه های عملیاتی منصفانه.

6. مسائل مصرف کننده

سازمان هایی که محصولات و خدمات را ارائه می کنند، مسئولیت های خاصی در قبال مصرف کنندگان دارند. ISO 26000 شرکت ها را تشویق می کند تا توسعه اقتصادی و اجتماعی عادلانه و پایدار را ترویج کنند. رویکرد مسئولانه به مسائل مصرف کننده شامل موارد زیر است: شیوه های بازاریابی منصفانه، حفاظت از سلامت و ایمنی، مصرف پایدار، آموزش مصرف کننده، حل اختلاف، حفاظت از داده ها و حریم خصوصی، حمایت از مصرف منصفانه و در نهایت اطمینان از اینکه محصولات و خدمات ضروری برای همه، از جمله گروه های آسیب پذیر یا محروم، در دسترس است.

7. مشارکت و توسعه جامعه

همه سازمان ها بر جوامعی که در آن فعالیت می کنند تأثیر دارند و مشارکت فعال آنها می تواند به تضمین رفاه این جوامع کمک کند. در واقع، مشارکت و توسعه جامعه دو مورد از مهم ترین راه هایی است که سازمان ها می توانند به جامعه ای پایدارتر کمک کنند.

ISO 26000 راهنمایی هایی را در مورد موضوعاتی همچون مشارکت فعال جامعه، حمایت از نهادهای مدنی، ترویج آموزش و فرهنگ، ایجاد شغل و توسعه مهارت، توسعه فناوری و دسترسی، درآمد و ایجاد ثروت، ارتقای سلامت، سرمایه گذاری اجتماعی ارایه می کند.

ISO 26000 و شیوه های عملیاتی منصفانه

همانطور که در بالا مشخص شد، یکی از هفت موضوع اصلی ISO 26000، شیوه های عملیاتی منصفانه است. شیوه های عملیاتی منصفانه شامل روشی است که یک سازمان از روابط خود با سازمان های مختلف، چه در داخل و چه در خارج، برای ایجاد نتایج مثبت استفاده می کند. با پایبندی به شیوه‌های عملیاتی منصفانه، سازمان‌ها می‌توانند شهرت خود را افزایش و خطرات را کاهش دهند و به ایجاد یک محیط تجاری عادلانه‌تر و پایدار کمک کنند.

ISO 26000 در مقابل سایر استانداردهای بین المللی

استانداردهای بین المللی مسئولیت اجتماعی شرکت ها چارچوب ها، دستورالعمل ها یا اصولی هستند که سازمان ها برای ادغام ملاحظات اخلاقی، اجتماعی و زیست محیطی در عملیات و استراتژی های تجاری خود اتخاذ می کنند. این استانداردها رویکردی ساختاریافته برای کسب و کارها فراهم می کند تا مسئولیت های خود را در قبال جامعه، ذینفعان و محیط زیست انجام دهند.

ISO 26000 به دلیل رویکرد جامع و ماهیت آن در بین استانداردهای بین المللی مسئولیت اجتماعی شرکت ها (CSR) متمایز است. بر خلاف سایر استانداردهای مسئولیت اجتماعی سازمانی ISO، مانند ISO 14001 برای مدیریت محیط زیست یا ISO 9001 برای مدیریت کیفیت، ISO 26000 به جای الزامات CSR، دستورالعمل هایی را با تکیه بر مشارکت ذینفعان، شفافیت، رفتار اخلاقی و احترام به حقوق بشر، شیوه های کار و نگرانی های زیست محیطی ارایه می کند.

بر خلاف استانداردهایی مانند ابتکار گزارشگری جهانی (GRI) یا شورای نظارت بر جنگل ها (FSC)، ISO 26000 یک چارچوب جهانی قابل اجرا برای سازمان ها در هر نوع و اندازه ارائه می دهد. در حالی که GRI بر گزارش پایداری و FSC بر جنگلداری مسئول تمرکز دارد، ISO 26000 چشم انداز وسیع تری در مورد CSR ارائه می دهد که ابعاد اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی را در بر می گیرد.

علاوه بر این، ISO 26000 بر بهبود مستمر و ادغام CSR در فرآیندهای سازمانی به جای انطباق صرف تأکید دارد. بنابراین، به عنوان یک ابزار انعطاف پذیر برای افزایش مسئولیت اجتماعی در زمینه های مختلف در سطح جهانی عمل می کند.

جنبه های منحصر به فرد ISO 26000 در زیر ذکر شده اند:

الف: IS0 26000 داوطلبانه است: بر خلاف سایر استانداردهای مسئولیت اجتماعی سازمانی ISO، ISO 26000 برای صدور گواهینامه یا مقررات در نظر گرفته نشده است. از آنجایی که شامل الزامات نیست، نمی تواند به عنوان مبنایی برای ممیزی ها، آزمایش های انطباق یا سایر اظهارات انطباق باشد. در عوض، توصیه هایی را برای کمک به سازمان ها در بهبود جنبه های مسئولیت اجتماعی شرکت ها ارائه می دهد. این شرکت ها را تشویق می کند تا از استانداردهای انطباق قانونی فراتر بروند تا به توسعه پایدار کمک کنند.

ب : IS0 26000 برای هر سازمانی اعمال می شود: این استاندارد برای کمک به انواع سازمان ها در بخش های دولتی، خصوصی و غیر انتفاعی در نظر گرفته شده است. موضوعات اصلی به مسائل مربوط به هر سازمان، صرف نظر از اندازه یا مکان می پردازند که با هر صنعتی از جمله انرژی، حمل و نقل، تولید، خرده فروشی و مواد غذایی سازگارند. در حالی که پذیرندگان اولیه این استاندارد اغلب شرکت‌های چند ملیتی بودند، ISO 26000 با انعطاف‌پذیری طراحی شد تا در انواع دیگر سازمان‌ها نیز مانند بیمارستان‌ها، مدارس و موسسات خیریه غیرانتفاعی مورد استفاده قرار گیرد.

نحوه پیاده سازی ISO 26000 در سازمان شما

در اینجا به تفصیل هفت مرحله کلیدی برای اجرای سیاست مسئولیت اجتماعی با استفاده از راهنمای ISO 26000 آمده است:

1. بفهمید ISO 26000 چیست

اطمینان حاصل کنید که همه ذینفعان به طور کامل اصول این استاندارد را درک کرده اند و برای این منظور  از منابع مختلف آنلاین و برنامه های آموزشی برای آموزش فعال مدیران و کارکنان استفاده کنید و یادگیری عملی را برای ادغام رفتارهای مسئولیت پذیر اجتماعی به طور یکپارچه در عملیات روزانه تشویق کنید. ماژول ها و کارگاه های آنلاین تعاملی را برای درک کامل ارائه دهید و انجمن های گفتگو و جلسات پرسش و پاسخ را برای رسیدگی به سؤالات و شفاف سازی مفاهیم تقویت کنید. در عین حال برای نشان دادن کاربرد عملی اصول ISO 26000، مطالعات موردی و مثال‌های واقعی را بگنجانید.

2. تجزیه و تحلیل جامع انجام دهید

ارزیابی جامعی از وضعیت فعلی سازمان در هفت موضوع اصلی مشخص شده در ISO 26000 انجام دهید. هر موضوع را به دقت تجزیه و تحلیل کنید تا مسائل مربوطه را شناسایی کنید و اهمیت آنها را در همسویی با چشم انداز و استراتژی کلی شرکت ارزیابی کنید. از کارشناسان داخلی و خارجی برای اطمینان از تجزیه و تحلیل درست استفاده کنید. در عین حال از روش هایی همچون جمع آوری داده ها از طریق نظرسنجی، مصاحبه، و بازدید از سایت برای درک جامع استفاده کنید و برای اطمینان از در نظر گرفتن دیدگاه های متنوع، تیم های متقابل را درگیر کنید.

3. اولویت بندی مسائل مربوطه

هفت موضوع خاص را در موضوعات اصلی بررسی کنید و مواردی را که مرتبط با سازمان هستند اولویت بندی کنید. اهداف بهبود واضح و قابل دستیابی را بر اساس مسائل شناسایی شده تعیین کنید. اطمینان حاصل کنید که اهداف تعیین شده قابل اندازه گیری، عملیاتی و همسو با مأموریت و ارزش های سازمان هستند.

برای اولویت بندی موثر مسائل، تجزیه و تحلیل هزینه و فایده انجام دهید. مشارکت ذینفعان در فرآیند اولویت بندی برای اطمینان از همسویی با انتظارات آنها مهم است و لازم است اهداف ویژه، قابل اندازه گیری، قابل دستیابی، مرتبط و محدود به زمان را برای هر موضوع اولویت بندی شده تعیین کنید.

4. سهامداران را فعالانه درگیر کنید

ذینفعان را در دسته های مختلف از جمله کارگران، مشتریان، مصرف کنندگان و تامین کنندگان شناسایی و درگیر کنید. برای درک دیدگاه ها و انتظارات آنها در مورد مسئولیت اجتماعی، گفتگوهای معنادار و دو طرفه را آغاز و اولویت بندی ذینفعان بر اساس نفوذ و ارتباط آنها با عملیات و اهداف سازمان را در دستور کار قرار دهید.

یک طرح تعامل با ذینفعان تهیه کنید که استراتژی ها و اهداف ارتباطی را مشخص می کند. از کانال‌های متعددی مانند جلسات، نظرسنجی‌ها و گروه‌های متمرکز برای تعامل مؤثر با ذینفعان استفاده کنید. به‌روزرسانی‌های منظم را ارائه دهید و برای نشان دادن پاسخگویی و تعهد به دنبال بازخورد باشید.

5. برنامه های عملیاتی را با جدول زمانی مشخص تهیه کنید

شناسایی نقاط ضعف و علل ریشه ای در رویه های فعلی سازمان، تخصیص منابع لازم مانند زمان، بودجه و تخصص برای رفع موثر این نقاط ضعف از اقدامات این بخش است. برنامه های عملیاتی دقیق را با جدول زمانی مشخص، نقاط عطف و مسئولیت هایی که به افراد یا تیم های خاص اختصاص داده شده است، تهیه کنید. برنامه های عملیاتی را به طور مرتب بررسی و تنظیم کنید تا با شرایط در حال تغییر سازگار شوند.

برای اجرای بهتر، برنامه های عملیاتی را به وظایف کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید. برای اطمینان از مسئولیت پذیری، نقش ها و مسئولیت های روشنی را به افراد و تیم ها اختصاص دهید. به طور منظم پیشرفت را زیر نظر داشته باشید و در صورت لزوم تنظیمات لازم را برای ادامه مسیر انجام دهید.

6. اجرای شیوه های گزارش دهی شفاف

یک مکانیسم گزارش دهی منظم برای اطلاع رسانی عملکرد مسئولیت اجتماعی سازمان به ذینفعان ایجاد کنید. اطمینان حاصل کنید که گزارش ها صادقانه، دقیق و جامع هستند و بینش هایی را در مورد پیشرفت، دستاوردها و زمینه های بهبود سازمان ارائه می دهند. استفاده از چارچوب های گزارش دهی تثبیت شده مانند GRI را برای افزایش اعتبار و مقایسه در نظر بگیرید. برای اطمینان از سازگاری و وضوح، الگوهای گزارش استاندارد را توسعه دهید. داده های کمی و کیفی را برای ارائه دید جامعی از عملکرد در نظر بگیرید و درخواست بازخورد از ذینفعان در مورد شیوه های گزارش دهی برای بهبود شفافیت و ارتباط داشته باشید.

7. ارتباطات باز و شفاف را تقویت کنید

فرهنگ ارتباطات باز و شفاف را در درون سازمان و با ذینفعان خارجی پرورش دهید. تشویق به بازخورد، پیشنهادات و انتقاد سازنده از همه ذینفعان برای تقویت بهبود مستمر. از طریق ارتباط و اقدام شفاف، تعهد واقعی به اقدامات اخلاقی و مسئولیت اجتماعی را نشان دهید. کانال‌های ارتباطی منظم مانند جلسات گفتگو و خبرنامه‌ها را ایجاد و ذینفعان را مطلع کنید. فرهنگ گفتگوی باز را تشویق کنید که در آن دیدگاه‌های مختلف مورد توجه و احترام قرار بگیرد. به سوالات و نگرانی های مطرح شده توسط ذینفعان برای ایجاد اعتماد و اعتبار، به سرعت و شفاف پاسخ دهید.

با پیروی از این مراحل و بهترین شیوه‌ها، سازمان‌ها می‌توانند به طور موثر یک خط مشی مسئولیت اجتماعی مطابق با ISO 26000 را اجرا کنند و تأثیرات مثبتی را بر جامعه ایجاد کنند و شهرت خود را به عنوان شهروندان شرکتی مسئول افزایش دهند.

آینده ایزو 26000

پیش بینی ها برای آینده ISO 26000 و CSR چندین روند کلیدی را نشان می دهد. پیش‌بینی می‌شود ISO 26000 شاهد افزایش تعامل ذینفعان، استفاده از روش‌های پیشرفته مانند پلتفرم‌های دیجیتال و تجزیه و تحلیل احساسات مبتنی بر هوش مصنوعی باشد. علاوه بر این، تاکید بیشتر بر همسویی با چارچوب‌های گزارش‌دهی محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG)، افزایش توانایی سازمان‌ها برای اندازه‌گیری و انتقال تلاش‌های مسئولیت اجتماعی صورت خواهد گرفت. علاوه بر این، انتظار می رود ISO 26000 با محیط های فرهنگی و نظارتی متنوع سازگار شود و راهنمایی های مناسب برای سازمان ها ارائه دهد. در بخش CSR گسترده‌تر، پیش‌بینی می‌شود که فشارهای اقتصادی اثر بیشتری بر بازده سرمایه‌گذاری (ROI) داشته باشد.

علاوه بر این، شیوه های متحول کننده CSR، معروف به CSR 2.0، خلاقیت و راه حل های نوآورانه را برای چالش های پیچیده اجتماعی و زیست محیطی در اولویت قرار می دهد. این روندها آینده‌ای پویا را برای ISO 26000 و CSR نشان می‌دهد که با افزایش مشارکت سهامداران، همسویی با چارچوب‌های ESG و تمرکز قوی‌تر بر حقوق بشر و راه‌حل‌های خلاقانه مشخص می‌شود.