مجموعه کیان تایر (لاستیک البرز) نزدیک به 70 سال است که نه صرفا به عنوان یک شرکت تایرساز، بلکه به عنوان یک دانشگاه در صنعت تایر شناخته می شود که فارغ التحصیلان آن مدیران و تکنیسین های ماهری هستند که در دهه های گذشته صنعت تایر کشور را به مرز خودکفایی نزدیک کردند و گوی سبقت را از شرکت های خارجی ربودند و امروز با همه تحریم های خارجی و داخلی و همه مشکلاتی که در صنعت وجود دارد نسخه های متعددی برای ارتقای این صنعت ارایه می کنند.
با تمام این اثرات تحسین برانگیز، اما مداخلات دولتی و حاکمیتی در این گروه بزرگ و اثرگذار باعث شد تا عملا سهم کیان تایر از کل صنعت تایر کشور روند نزولی به خود بگیرد و از بسیاری مسیرهای توسعه ای باز بماند؛ موضوعی که بارها باعث ورشکستگی این بنگاه و بروز چالش های متعدد مالی و کارگری برای آن شد.
با مهندس مهرداد شفیعی، سرپرست اجرایی کیان تایر (لاستیک البرز) گفتگو کرده ایم و به بررسی مشکلات و موانعی پرداخته ایم که در چند دهه اخیر خط سیر صعودی این گروه را نزولی کرده و در جریان برنامه های توسعه ای وی به عنوان مدیر و راهبر مجموعه قرار گرفتیم که مشروح کامل این گفتگو در ادامه می آید.
آقای مهندس شفیعی! هرچند شرکت کیان تایر (لاستیک البرز) یکی از قدیمی ترین شرکت های تایرساز در کشور است، با این حال لطفا تاریخچه مختصری از این شرکت بفرمایید.
شرکت کیان تایر فعالیت خود را از 1337 توسط بی اف گودریچ آمریکا آغاز و پس از انقلاب با انتقال سهام این شرکت به کیان تایر تغییر نام یافت. سال 1380 نیز نام شرکت به لاستیک البرز تغییر کرد، اما همچنان تولید برخی محصولات مانند تایرهای کشاورزی با برند کیان تایر صورت می گیرد و محصولات باری و صنعتی و راهسازی با برند البرز عرضه می شوند.
کیان تایر جزو اولین شرکت هایی بود که از مالکیت دولتی خارج و به بخش خصوصی واگذار شد، چرا این خصوصی سازی با شکست روبرو شد؟
متاسفانه به دلیل آن که مالک جدید این شرکت دیدگاه صنعتی نداشت، نتوانست کارخانه را با اهداف روز صنعت به پیش ببرد. یکی از چالش هایی که شرکت های قدیمی مانند کیان تایر با آن روبرو هستند، مشکل افزایش شدید قیمت زمین است، بطوریکه بعد از 50 سال از زمان تاسیس این کارخانه ارزش زمین به حدی افزایش یافته که بر اساس محاسبات هزینه-فایده و هزینه های فرصت تولید و سرمایه گذاری، تولید مقرون به صرفه نیست و بیشتر سرمایه گذاران با هدف دستیابی به زمین کارخانه به موضوع خرید آن ورود کرده اند و در نتیجه هر سال تولید را کاهش داده اند تا این که عملا در سال 86 این شرکت به نیمه تعطیلی رسید و از اردیبهشت 87 عملا تعطیل شد.
تا دی ماه همان سال اعتراضات کارگری باعث شد دولت تصمیم به خلع ید سهامدار و انتقال مدیریت کارخانه به هیات حمایت از صنایع گرفت و تولید دوباره شروع و بدهی به کارگران پرداخت شد. سال 1391 سهامدار اعلام ورشکستگی کرد و حکم وی سال 99 اعلام و عملا کارخانه از بهمن 99 تحت نظر اداره تسویه قوه قضاییه قرار گرفت تا این که در دی ماه 1401 مدیریت کارخانه به بنده محول شد.
این مشکلات موانع اساسی را در مسیر حرکت کیان تایر ایجاد کرد و باعث شد این گروه صاحب نام سهم خود را از بازار از دست بدهد. لطفا درباره عواقب ناشی از این بلاتکلیفی مدیریتی و مالکیتی بفرمایید؟
متاسفانه حکم ورشکستگی باعث ذهنیت منفی برای کارخانه شد و با بسته شدن حساب های شرکت مشکلات کارگری از سر گرفته شد و با این که کارخانه پلمب نشد، اما معضلات متعدد دیگر باعث بروز مشکلات در تولید شد. به عنوان مثال از 76 تاکنون در این شرکت تولید تایر رادیال آغاز شده، ولی از پانجا که این محصول نخی بود، به بازنگری و سرمایه گذاری های جدید نیاز داشت که متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است. از سوی دیگر به دلیل همین مشکلات ورشکستگی و حقوقی صدور کارت بازرگانی کیان تایر با مشکلاتی روبرو شد که همین امر نیز مشکلات زیادی ایجاد کرده است.
کیان تایر چه محصولاتی تولید می کند و چه سهمی از بازار را در اختیار دارد؟
محصولات کشاورزی، معدنی، راهسازی و همینطور تایرهای وانتی و باری در کیان تایر تولید می شود. خوشبختانه در حوزه کشاورزی و راهسازی سبدهای این گروه تکمیل است و برنامه هایی هم برای توسعه در این بخش داریم. البته از امسال در حوزه تولید تایرهای سواری نیز برنامه ریزی هایی صورت داده ایم که انشاالله در آینده اطلاع رسانی خواهیم کرد.
ظرفیت اسمی این مجموعه 80 هزار تن است، ولی با توجه به قدیمی بودن کارخانه و در اختیار نبودن برخی ماشین آلات و دستگاه ها، تولید برخی محصولات ممکن نیست. به عنوان مثال در بخش محصولات باری، شرکت های تایرساز در حال حرکت به سمت تولید تایرهای تی بی آر و سرمایه گذاری در این بخش هستند، لذا درصدی از ظرفیت اسمی خود را به این دلیل از دست داده ایم و در حال حاضر در حدود 50 تا 60 هزار تن تولید در کیان تایر صورت می گیرد.
امروز صنعت تایر دنیا در حال طی کردن مسیرهای جدید و مبتنی بر ارتقای تکنولوژیک است و این در حالی است که هنوز این روش ها به شرکت های ایرانی نرسیده است. در بین این تحولات تکنولوژیکی، کیان تایر با انبوهی از مشکلات مالی و اداری و مالکیتی چه مشکلاتی در پیش دارد؟
صنعت خودروسازی مسیر رو به پیشرفتی را در جهان طی می کند و طبیعتا باید تغییرات تکنولوژیک در صنعت تایر و ورود ماشین آلات روز دنیا به برنامه ثابت شرکت های تایرساز تبدیل شود. برخی شرکت ها در این زمینه پیشرو هستند و ماشین آلات بروزتری در اختیار دارند، ولی کیان تایر در 19 سال گذشته تغییر خاصی در حوزه تکنولوژیک نداشته و در دید کلان دولتی نیز مسئولان کشوری راهبردی برای این امر در پیش نگرفته اند و این در حالی است که روند ورود ماشین آلات باید تسهیل شود و ارز مورد نیاز به این امر اختصاص یابد، وگرنه در سال های آینده حتی شرکت های پیشرو نیز با مشکلات تامین تکنولوژی روبرو می شوند. لذا ضروری است نگاه دولت به این امر ویژه باشد و بخشی از ارزی که در اختیار واردات تایر قرار می گیرد به صنعت تایر اختصاص یابد که در این صورت، پیشرفت صنعت تایر نمود خواهد یافت.
شما در حوزه محصولات راهسازی و معدنی سهم بازار بالایی در اختیار دارید و نسبتا انحصاری فعالیت می کنید. چه اقداماتی برای توسعه این بخش انجام داده اید؟
در حال حاضر در معدن جا برای کار زیاد است. در چند سال اخیر با یکی از شرکت های معدنی وارد گفتگو شدیم که در حوزه تولید تایرهای معدنی، مبلغ 700 میلیارد تومان سرمایه گذاری مشترک صورت بگیرد، اما متاسفانه به رغم معرفی وزارت صمت به عنوان ضامن نتیجه ای حاصل نشد و همان گروه با بارز وارد مذاکره شدند. این در حالی است که در حال حاضر کیان تایر دارای سوله، کارخانه و دستگاه های کافی است که می تواند بسسیاری از سرمایه گذاری ها را جذب و به تولید انبوه برساند و تنها یک تغییر در ماشین آلات می تواند نتایج بسیار مفیدی به همراه داشته باشد و به یک سرمایه گذاری سودآور منتهی گردد.
دولت در یکی دو سال اخیر بیش از تولید به واردات متکی شده و به نظر می رسد این روند واردات محور نه در حوزه تایرهای باری و معدنی و … بلکه در حوزه تایرهای سواری نیز دیده می شود؛ درحالیکه کشور در تولید این نوع تایرها مشکلی ندارد. ارزیابی شما از این نگاه دولتی به حوزه تایر چیست؟
متاسفانه دولت حتی در بخش واردات تایرهای سواری نیز که کشور در حد خودکفایی رسیده، ارز برای واردات اختصاص می دهد و سال قبل نیز تعرفه های سواری را از 32 به 6 رساند و حتی واردات رینگ های کم مصرف بدون نظارت کافی صورت می گیرد. به نظر می رسد باید ریشه یابی کرد که چرا نظارتی بر این موضوعات نیست و این در حالی است که با نظارت درست و صرفه جویی ارزی در حوزه هایی که کشور به خودکفایی لازم رسیده، می توان با واردات ماشین آلات با هزینه ای کمتر از 200 میلیون دلار، حوزه تولید تایرهای معدنی را برای رساندن به ظرفیت تولید کافی ارتقا داد.
یکی از چالش هایی که سرمایه گذاران مطرح می کنند نبود ریال کافی برای تامین ارز است. به فرض که دولت ارز کافی در اختیار قرار دهد، کمبود نقدینگی شرکت های تولیدی اجازه می دهد که منابع ارزی به موقع تامین شود؟
کسی که سرمایه در اختیار دارد راه افزایش سرمایه را نیز بلد است، بشرطیکه اهل صنعت باشد. اما زمانی که در زنجیره ارزش صنعت شاهد رفتارهای قیمتی ناعادلانه هستیم نمی توان به تعادل در آن امیدوار بود. در حال حاضر مواد اولیه با ارز نیمایی 42 هزار تومانی، اما تایر با ارز 28500 تومانی وارد می شود. این در حالی است که لااقل باید بهای ارز مواد اولیه و محصول نهایی برابر باشد. از سوی دیگر قیمت گذاری دستوری برای تایر را نیز باید اضافه کرد که همه این موضوعات سود سرمایه گذاری و تولید را به شدت کاهش و سرمایه گذاری را توجیه ناپذیر کرده است. حتی واردات تکنولوژی و ماشین آلات با ارز 42 هزار تومانی است و این در حالی است که برخی شرکت ها مانند کیان تایر به دلیل مشکلاتی که پیشتر اشاره کردیم، از ارز آزاد استفاده می کنند. در این فضا چطور می توان ماشین آلات روز وارد کرد و فعالیت تولیدی را توسعه داد؟
ما حتی در تامین مواد اولیه از بازار داخل نیز با مشکل روبرو هستیم. در بورس مواد اولیه با افزایش قیمت های شدید روبرو هستند و قیمت های کشف شده در این بازار حتی با ارز آزاد و قیمت های جهانی قابل مقایسه نیست و قیمت ها از منطق تبعیت نمی کند. این در حالی است که برخی از این محصولات کاملا دولتی هستند و رشد قیمت های شدید در مورد این محصولات اصولا توجیهی ندارد که این نشان می دهد دولت وقتی به صنعت تایر می رسد سخت گیرانه عمل می کند. متاسفانه هدف گذاری وجود ندارد و باید بزرگان صنعت تصمیم بگیرند و یک افق میان مدت را برای توسعه این صنعت در نظر بگیرند.
تاکنون چند بار برای فروش کیان تایر اقداماتی صورت گرفته ولی غالبا به نتیجه نرسیده است. لطفا بفرمایید وضعیت مزایده این شرکت اکنون در چه وضعیتی است؟
در مورد فروش کیان تایر که اکنون در اختیار قوه قضاییه است، شرایط برای فروش بسیار سخت است و قیمت گذاری این شرکت به صورت تجاری است که مانع مهمی در برابر فروش این مجموعه محسوب می شود. در حال حاضر قیمت این مجموعه به 3 همت رسیده و با توجه به این که لااقل 1.5 همت دیگر برای واردات ماشین آلات و تعویض خط نیاز است و از طرفی با توجه به مسایل کارگری، محیط زیست و … لذا واگذاری این مجموعه بسیار کار مشکلی است.
شستا و تاپیکو در گذشته مجموعه را بررسی و اطلاعات مربوط به آن را مطالعه کردند، اما با قوه قضاییه به توافق نرسیدند. به بنیاد مستضعفان پیشنهاد شد، گروه شستان مربوط به وزارت دفاع نیز ورود نکردند. خودرودیزل نیز علاقه ای به خرید این مجموعه نداشت، ولی در جلسه ای که در فرمانداری برگزار شد پیشنهادی مبنی بر خرید کیان تایر توسط ایران خودرو دیزل مطرح شد که برای رفع مشکل این مجموعه، تنها بدهی های شرکت توسط یک شخص حقیقی یا حقوقی پرداخت گردد تا مشکل سهامدار حل شود و پس از امضای اسناد، مالکیت شرکت منتقل و مابقی مبلغ تا 3 هزار میلیارد تومان در قالب سرمایه گذاری شخص ثالث که اصلح باشد صورت بگیرد و به این ترتیب واگذاری به صورت اقتصادی صورت بگیرد که این پیشنهاد نیز راه به جایی نبرد.
قرار بود در گذشته تولید تایر سیمی در مجموعه کیان تایر آغاز شود، این تصمیم به کجا رسید؟ در مورد سایر برنامه های توسعه ای خود نیز توضیح بفرمایید.
امسال در تلاشیم تا چند سایز رادیال سواری را تولید کنیم. برخی سایزهای ما عملا در حال اوت شدن است و باید برای آنها جایگزین داشته باشیم. احتمالا به حوزه کشاورزی سبک ورود کنیم. با برخی دوستان مشاوره ها و اقداماتی صورت داده ایم و امیدواریم در یکی دو ماه دیگر تایرهای رادیال در برخی سایزها تولید شود.
بخش تیوب سازی کیان تایر در سال های 87 به بعد به دلیل فروش دستگاه ها به لاستیک خوزستان متوقف شده ولی تایرهای توپر را به آنجا منتقل کرده ایم و بخشی از تایرهای چرخ آهنی را در آنجا تولید می کنیم. برای روکش تایر نیز با چند نفر صحبت کرده ایم که مجددا راه اندازی شود، چراکه در سال های 89 و 90 که بازار تایر با افت شدید قیمتی روبرو شد، تولید تایرهای روکش از صرفه افتاد، اما اکنون با توجه به شرایط اقتصادی کشور مقرون به صرفه است و صحبت هایی شده تا با اعمال تغییراتی به این حوزه ورود کنیم.