موضوع بازیافت تایر و روش های آن، به ویژه مساله روکش در کشورهای جهان از جایگاه خاصی برخوردار است که با اهرم های قانونی و مشوق های دولتی و مسئولیت های اجتماعی شرکت های تولیدی جایگاه خود را کسب کرده و به یک صنعت اثرگذار در موضوعات زیست محیطی و در عین حال یک روش مفید برای کاهش هزینه تولید تایر و هزینه های مصرف کنندگان تبدیل شده است. اما در کشور ما این موضوع نتوانسته جایگاه خود را نه در قانون، نه حمایت های دولتی و نه مسئولیت اجتماعی شرکت ها پیدا کند؛ اگرچه فعالان صنعت روکش در تلاشند تا با رایزنی های پیاپی با سازمان های امور مالیاتی و محیط زیست بتوانند صنعت روکش را به جایگاه واقعی خود برگردانند که این امر تا به این لحظه موفق نبوده اند. در این رابطه با مهندس محسن ثباتیان، مدیرعامل شرکت روکش آتور گفتگو کرده ایم و به بررسی الزامات، موانع و راهکارهای توسعه این صنعت پرداخته ایم که در ادامه می خوانید.
آقای مهندس ثباتیان، لطفا در مورد فعالیت شرکت آتور بفرمایید.
شرکت روکش تایر آتور با ظرفیت اسمی تولید ماهانه ۳۹۶۰ حلقه، در عمل ۲۰۰۰ حلقه در ماه تولید دارد و البته میزان تولید فعلی شرکت با توجه به شرایط جامعه و بازار فعلا هزار حلقه در ماه است. این شرکت در سال ۱۴۰۰ تاسیس شده و با ۴۰ نفر پرسنل در حوزه تولید روکش سرد و به صورت تخصصی تنها در حوزه تایر باری فعالیت می کند.
در حال حاضر اقدامات اولیه برای راه اندازی خط روکش دامپتراک نیز انجام شده و انشاالله بزودی راه اندازی خواهد شد. محصولات این شرکت دارای دو شاخصه اصلی و مهم هستند؛ نخست آن که تایرهای روکش شده آتور، دارای کیفیت بسیار مناسبی است، بطوریکه در سال ۱۴۰۳ هنوز تایری برگشت نخورده و یا دچار مشکل نشده است. دوم آن که معیار کار بر روی محل اتصال ترد و منجید، تایرهای ما را نسبت به اکثر روکش کاران سرد متمایز می کند.
محصول شرکت ما همچنین نسبت به سایر شرکت ها یک فرق اساسی دیگر هم دارد و آن این است که هر کدام از محصولات ما دارای یک کد اختصاصی است که این کد، ما را به عنوان تولیدکننده، به شناسنامه محصول می رساند. این شناسنامه به ما می گوید که تک تک ایستگاه ها در چه زمانی و توسط کدام اپراتور انجام شده و در نهایت محصول نهایی به کدام مشتری و چه زمانی فروخته شده است که این امر، باعث ردیابی کامل محصول می گردد.
امروزه بسیاری از کشورهای دنیا به موضوع بازیافت تایر به عنوان یک مسئولیت اجتماعی نگاه می کنند، اما در ایران یا قوانینی در این زمینه تدوین نشده و یا قوانین ناقص کنونی، جدی گرفته نمی شوند. نظر شما در این باره چیست؟
ابتدا لازم است به این نکته اشاره کنم که بحث روکش تایر از دو منظر قابل توجه است: اولین نکته به موضوع حفظ محیط زیست بازمی گردد. گفته می شود زمان مورد نیاز برای تجزیه یک تایر در طبیعت حداقل حدود ۵۰۰ سال است و این موضوع به دغدغه جدی کشورهای توسعه یافته دنیا تبدیل شده است. این کشورها برای حل این مشکل، با تشکیل جلسات کارشناسی و بررسی راه حل های مختلف، در نهایت به دو راه حل رسیده اند؛ تایرهایی که از دیواره سالم و سطح خوبی برخوردارند را روکش کنند و بقیه تایرهای کارکرده پودر شده و در صنایع مختلف به کار گرفته شوند.
دومین دغدغه جهانی، موضوع حفظ منابع نفتی بود، بطوریکه با روکش کردن هر تایر کارکرده و برگرداندن آن به چرخه، کاهش ۷۰ درصدی مصرف نفت خام را در این چرخه شاهد هستیم.
این دو دلیل اصلی باعث شد که کشورهای توسعه یافته با تنظیم قوانین و مقرارتی ( از قبیل اجبار به استفاده از تایرهای روکش شده، عدم اجازه تردد به خودروهای با تایرهای با درصد آج پایین جهت حفظ تایر برای روکش و …)، فرهنگ سازی مصرف تایرهای روکشی را شروع و به پیش ببرند.
اما متاسفانه در کشور ما نه تنها قانونی وجود ندارد (تنها قانون موجود، داشتن استاندار اجباری می باشد) و اگر هم دستورالعمل های پراکنده ای در این رابطه صادر می شوند، اجرا نمی شود و اغلب با مقاومت هایی حتی از سمت دستگاه های اجرایی روبرو است و حتی در بسیاری سازمان ها، از وجود همین قوانین و دستورالعمل ها بیخبرند.
بطور مثال شما اگر با اداره استاندارد استان های مختلف تماس بگیرید، متوجه این موضوع می شوید که کارشناسان مربوطه حتی از وجود تایر روکش و صنعت آن در کشور خبر ندارند، چه برسد به استانداردهای اجباری و دستورالعمل های مرتبط با آن. این امر باعث شده تا فقط تعداد انگشت شماری از کارخانه های روکش در کشور (آن هم در استان های خاص) از استاندارد ملی برخوردار بوده و اکثر شرکت ها بدون صرف هزینه و رعایت اصول لازم و کافی، بدون داشتن نظارت، فقط و فقط مشغول تولید ( با کیفیت و بی کیفیت) هستند؛ بطوریکه شرکتی با سابقه ۲۰ ساله و با تولید محصولات با کیفیت در شهر مشهد، بدلیل نداشتن آزمایشگاه مجهز (مطابق با تایر سازان) بوسیله اداره استاندارد تعطیل می گردد (درصورتی که طبق قانون می توانستند با داشتن قرارداد با آزمایشگاه همکار به فعالیت ادامه دهند و حتی چنین قراردادی هم وجود داشت، اما مورد قبول قرار نگرفت). در مقابل در شهری دیگر شرکت های مختلف بدون حتی کوچکترین آزمون و با تولید محصولات بی کیفیت و بدون توجه به هیچ قانونی، مشغول بکار هستند که همین امر، نشان از سلیقه ای بودن اجرای قوانین در کشور دارد.
دولت چه وظایفی در این زمینه دارد؟ بعنوان مثال حمایت مالیاتی از شرکت های بازیافتی اعم از روکش یا سایر فرآیندهای بازیافت تایر ضروری است. چرا به این وظایف بی اعتناست؟
در ابتدا باید ببینیم آیا نهادها و سازمان های دولتی، صنعت روکش را به عنوان یک صنعت حوزه بازیافت قبول دارند یا خیر. متاسفانه پاسخ منفی است و هنوز هیچ ارگانی بطور رسمی صنعت روکش را گردن نگرفته است و کاملا بصورت سلیقه ای اداره می شود؛ بطوریکه در زمان محاسبات مالیاتی و … فعالان این صنعت تولید کننده هستند و زمانی که بحث های امتیازات تولید کنندگان مطرح می شود، بازیافتی محسوب می شوند. نکته جالب توجه آنجاست که مهمترین دلیل راه اندازی صنعت روکش، بحث حفظ محیط زیست بوده، حال آنکه بزرگترین مانع برای اخذ مجوزهای راه اندازی در کشورمان، اداره محیط زیست است که با سنگ اندازی های فراوان، مانع اخذ مجوز می گردد!
اگر بخواهیم در مورد اینکه چرا دولت حمایتی نمی کند و یا قوانینی در این خصوص وضع نمی شود صحبت کنیم، بطور قطع بزرگترین مشکل، عدم همکاری روکش کاران و نداشتن انجمن صنفی واقعی است. معتقدم اگر کلیه کارخانه های واقعی (زیر پله ها را جدا بدانیم)، باهم متحد شده و با تشکیل انجمن صنفی فعال و با ایجاد فشار لازم به قانون گذاران به دنبال وضع قوانین حمایتی باشند. مطمئنا این موضوع حمایت قانون گزار را در پی خواهد داشت، ولی تا زمانی که منافع شخصی هر شرکت بر منافع صنعت اولویت دارد، وضع به همین منوال باقی خواهد ماند. به عبارتی بطور قطع تا زمانی که خودمان نخواهیم، دولت هیچ اعتنایی به ما و صنعتمان نمی کند و به قول معروف حق گرفتنی است.
صنعت روکش بعنوان یک بخش مهم از بازیافت تایر چه جایگاهی در جهان و ایران دارد؟ مقایسه بفرمایید از نظر اهمیت، فرهنگ، گردش مالی و …
صنعت تولید تایر نو نیازمند هزینه های بالای مالی و زیست محیطی است؛ بطوریکه درصد بالایی از مواد اولیه تایر از مشتقات نفتی بوده و با ظهور صنعت روکش، جدا از کاهش مصرف مشتقات نفتی، مشکل انباشته شدن تایرهای کارکرده نیز بر طرف می شود. این صنعت در بسیاری از کشورهای پیشرفته صنعتی به عنوان یکی از صنایع پردرآمد مطرح و در کنار زباله های زیست محیطی، از آن با عنوان «طلای کثیف» هم نام می برند.
در کشورهای اروپایی و آمریکا مصرف تایرهای روکشی حدود ۵۰ درصد مصرف تایرهای کل آنها است و بخش عظیمی از مصرف را به خود اختصاص داده است. این میزان در کشور های آسیایی و حتی کشور امارات بالای ۲۵ درصد مصرف کل است، اما متاسفانه سرانه مصرف تایر روکشی در کشور ما حدود ۵ درصد است که این آمار پایین، به دلایل مختلفی بوجود آمده است.
چهار دلیل عمده و اصلی این عقب افتادن از آمارهای دنیا عبارتند از:
الف. نبود قوانین و مقررات لازم و کافی
ب. عدم شناخت کافی و نبود فرهنگ استفاده از تایر نو و روکشی
ج. عدم استفاده مالک از وسائل نقلیه( اکثر خودروهای باری توسط راننده استفاده می گردد) که این امر باعث عدم توجه به مدیریت هزینه و کاهش آن شده است.
د. وجود کارخانه های متعدد و به اصطلاح زیر پله ای و بی نام و نشان که با تولید های غیر استاندارد خود ابروی صنعت روکش را به حراج گذاشته و چشم مصرف کننده را ترسانده اند.
امروزه یک مشکل مهم برای صنعت روکش تهیه منجید مناسب است، دولت برای ایجاد فرهنگ تعویض به موقع تایر باید چه اقداماتی انجام دهد تا شرکتها در تهیه منجید، بهتر عمل کنند؟ چه اجبارها و چه مشوق هایی پیشنهاد می کنید؟
مسلما فرهنگ سازی در هر زمینه ای نیازمند صرف هزینه و وقت کافی بوده و دولت ها با وضع قوانین و مقررات بازدارنده و نظارت بر اجرای دقیق آن می توانند نقش به سزایی در رواج آن داشته باشند. بعنوان مثال اگر دولت، شرکت های باربری را مجبور نماید قبل از صدور بارنامه، تایرهای وسیله نقلیه را چک و پس از تایید سلامت تایر، نسبت به صدور بارنامه اقدام کنند و در صورت بروز تخلف، به جای جریمه خودرو، شرکت باربری را با جریمه های سنگین روبرو نمایند، خود به خود اجرای قانون را به جای خود به شرکت های باربری سپرده و خود فقط ناظر بر اجرای آن هستند.
همچنین اگر دست واسطه ها از جمع آوری منجیدها کوتاه شود و مصرف کننده بتواند تایر کارکرده خود را به قیمت واقعی به فروش برساند و یا تایر خود را مجددا روکش کرده و استفاده نماید، این امر باعث ایجاد انگیزه بیشتر جهت حفظ تایر کارکرده برای روکش مجدد می شود که این امر نیازمند تشکیل انجمن صنفی فعال و پویا با همکاری تمام روکش کاران است.
همچنین در صورت آزاد شدن واردات تایرهای کارکرده می توانستیم شاهد ورود منجیدهای با کیفیت به صنعت روکش باشیم که در حال حاضر به دلیل محدودیت های قانونی ممکن نیست.
در تامین مواد اولیه از بورس، برق، سوخت و تجهیزات چه مشکلاتی دارید؟
این موارد و مشکلات، متاسفانه در حال حاضر مربوط به صنعت خاصی نیستند و تمامی صنایع و تولید کنندگان بطور جدی با مشکلاتی از این دست روبرو هستند که برای حل آنها نیازمند درایت دولت مردان و برطرف شدن موانع اصلی از قبیل تحریم ها هستیم.