موضوع تحقیق و توسعه در صنعت تایر ایران یکی از موضوعات مغفول است که سهم اندکی از بودجه شرکت های تایرساز را به خود اختصاص می دهد. این در حالی است که تحقیق و توسعه سهم قابل ملاحظه ای در بودجه شرکت های تایرساز جهان دارد. کارشناسان حوزه تایر معتقدند با توجه به جهش های توسعه ای صنایع خودرو و تایر در جهان و سخت گیری های زیست محیطی که تولید تایرهای جدید و دوستدار محیط زیست را الزامی می کند و همچنین توسعه فناوری و هوش مصنوعی در صنعت، با وضعیت فعلی بخش تحقیق و توسعه در صنعت، از غافله عقب خواهیم افتاد.

در این ارتباط پایگاه خبری و تحلیلی «لاستیک پرس» با دکتر پیمان عزتی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت ERA CO چین گفتگو کرده که در ادامه می خوانید. پیش از آن بخشی از رزومه و فعالیت های علمی و کاری دکتر عزتی به صورت خلاصه منتشر می گردد. 

دکتر پیمان عزتی، متولد سال 1359 در شهر سقز واقع در استان کردستان است. او که دارای مدرک تحصیلی دکترای مهندسی پلیمر از دانشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران است در حال حاضر به عنوان استعداد برتر و مدیر گروه تحقیق و توسعه گروه ERA در چین می باشد. او در این جایگاه مدیریتی، موفق به اقداماتی همچون موارد زیر شده است:

✓راه اندازی مرکز تحقیقات لاستیک

✓طراحی و تجهیز آزمایشگاه مطالعات تولید قطعات لاستیکی

✓طراحی و تجهیز کارگاه مطالعاتی تولید قطعات لاستیکی

✓استخدام و آموزش مهندسان تحقیق و توسعه

✓آموزش تضمین کیفیت برای کنترل کیفیت قطعات لاستیکی

✓آموزش مهندسی فروش برای فروش قطعات لاستیکی و بررسی نیاز مشتری

✓طراحی فرمولاسیون جدید برای الاستومرها بر اساس EPDM، NBR، HNBR، SBR، NR، FKM، سیلیکون

✓مطالعه و ساخت ترکیبات آنتی باکتریال الاستومری

✓مطالعه و تولید ترکیبات الاستومری جدید برای صنعت لوله و شیرآلات بهداشتی و صنعتی

✓بررسی قطعات لاستیکی مورد نیاز خودروهای برقی (EV)

✓امکان سنجی تولید قطعات لاستیکی خودروهای برقی (EV)

دکتر عزتی در فاصله سال های 2020 تا 2022 در یک شرکت استرالیایی به نام OSMOTEC به عنوان مشاور فناوری انرژی و پلیمر فعالیت کرده است. OSMOTEC یک کسب و کار مبتنی بر دانش، اقتصاد دانشی و خدمات تخصصی مهندسی در حوزه پلیمر، انرژی، آب، فاضلاب، بهداشت و … در سراسر استرالیا، آسیا و خاورمیانه است. او اقدامات زیر را در این گروه عملی کرده است:

✓مطالعه پروژه های تحقیقاتی صرفه جویی در انرژی و اقتصاد دایره ای

✓تدوین طرح مطالعاتی عایق الاستومری

✓تدوین طرح مطالعاتی برای بازیافت لاستیک

دکتر عزتی در سال های 2012 تا 2015 نیز در Polymer Technology Advisor  اسپانیا/بارسلونا حضور داشته و در حوزه صادرات، واردات و طراحی قطعات لاستیکی و خدمات مهندسی با این شرکت ایرانی-اسپانیایی همکاری کرده است.

او در داخل کشور نیز دارای سمت های مدیریتی بوده که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: مدیر ارشد تحقیق، توسعه و نوآوری (R&D&I) 2019 – 2022 گروه صنعتی لینکران، مدیر پروژه در شرکت اطلس گستران آریا در فاصله 2017 تا 2020، مدیر ارشد توسعه و صنعتی سازی (D&I) شرکت تایر بارز کردستان.

آقای دکتر، با توجه به مطالعات و تجربیات جنابعالی در همکاری با شرکتهای خارج از کشور، لطفا بفرمایید تحقیق و توسعه چه جایگاهی در رشد و نوآوری این شرکتها دارد؟

تحقیق و توسعه (R&D) نقش کلیدی و محوری در رشد و نوآوری شرکت‌های جهانی دارد. این شرکت‌ها به واسطه سرمایه‌گذاری مستمر در بخش تحقیق و توسعه، به نوآوری‌های تکنولوژیکی دست پیدا می‌کنند و خود را در رقابت جهانی حفظ می‌کنند.

اهمیت تحقیق و توسعه در شرکت‌های بین‌المللی به اندازه‌ای است که این شرکت‌ها با تحقیق در حوزه‌های جدید و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، محصولات خود را به طور مداوم بهبود می‌بخشند و از مرزهای کنونی فناوری عبور می‌کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها نه تنها باعث تولید محصولات باکیفیت‌تر و بهینه‌تر می‌شود، بلکه به خلق ارزش افزوده و سودآوری پایدار نیز کمک می‌کند.

سهم بودجه تحقیق و توسعه در شرکتهای تایرساز ایرانی بسیار ناچیزی است . نمود عینی این موضوع را در صنعت تایر چگونه می‌بینید

در صنعت تایرسازی ایران، سهم بودجه تحقیق و توسعه بسیار پایین است و این موضوع خود را در کاهش توان رقابتی و نوآوری شرکت‌های داخلی نشان می‌دهد. عدم اختصاص بودجه کافی به تحقیق و توسعه منجر به عقب‌ماندگی فناوری و وابستگی به تکنولوژی‌های قدیمی می‌شود.

در حالی که شرکت‌های بین‌المللی به سمت تولید تایرهای هوشمند و سازگار با محیط زیست حرکت می‌کنند، شرکت‌های ایرانی به دلیل عدم تخصیص منابع کافی به تحقیق و توسعه، با چالش‌های جدی مواجه هستند. نمود عینی این موضوع را می‌توان در عدم تولید تایرهای با تکنولوژی‌های نوین، مصرف بالای انرژی و مواد اولیه، و همچنین عدم توسعه فناوری‌های پیشرفته در صنعت تایر مشاهده کرد.

در شرکت‌های تایرسازی جهانی، تحقیق و توسعه (R&D) نقش بسیار مهمی در هدایت نوآوری و حفظ رقابت‌پذیری دارد. به عنوان مثال، شرکت میشلن سالانه حدود ۱.۲ میلیارد یورو (حدود ۴ درصد از درآمد خود) را به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهد و بر روی تولید لاستیک‌های پایدار و هوشمند برای خودروهای برقی تمرکز دارد. همچنین، گودیر در حال توسعه لاستیک‌های تولیدکننده الکتریسیته است که از طریق مواد پیزوالکتریک انرژی تولید شده از تغییر شکل لاستیک را به برق تبدیل می‌کنند تا باتری خودروهای برقی شارژ شوند.

در حال حاضر بسیاری از شرکتهای تایرساز مطرح دنیا در حال حرکت به سمت تولید تایرهای هوشمند و تایرهای دوستدار محیط زیست و تایرهای برقی هستند. در ایران اقداماتی در این زمینه ها شده، اما ناچیز. تحلیل شما از اهمیت تحقیق و توسعه در این مسایل چیست؟

تحقیق و توسعه در بخش تولید تایرهای هوشمند و دوستدار محیط زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تایرهای هوشمند که قابلیت ارتباط با خودرو و ارائه اطلاعاتی مانند فشار هوا، دما و شرایط جاده را دارند، می‌توانند به بهبود ایمنی و کارایی خودرو کمک کنند. همچنین تایرهای محیط زیستی که از مواد قابل بازیافت و تکنولوژی‌های سبز تولید می‌شوند، به کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک می‌کنند. در کشورهای پیشرفته، شرکت‌ها از طریق تحقیق و توسعه به سمت تولید این نوع تایرها حرکت کرده‌اند. در ایران نیز با وجود اقدامات محدود، تا کنون نوآوری‌های قابل توجهی در این زمینه دیده نمی‌شود که ناشی از ضعف در بخش تحقیق و توسعه است.

در مقابل، شرکت‌های تایرسازی ایرانی به طور چشمگیری سرمایه‌گذاری کمتری در تحقیق و توسعه دارند، که این موضوع باعث کندی در پذیرش نوآوری‌هایی مانند لاستیک‌های هوشمند و دوستدار محیط‌زیست شده است. در سطح جهانی، بسیاری از شرکت‌های پیشرو تایرسازی بین ۳ تا ۵ درصد از درآمد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند، در حالی که در ایران این درصد بسیار کمتر است و این مسئله به طور مستقیم باعث محدود شدن پیشرفت تکنولوژیکی و رقابت‌پذیری شده است.

توسعه نوآوری مبتنی بر هوش مصنوعی به دغدغه مهمی در صنعت تایر تبدیل شده است. به نظر شما شرکتهای ایرانی چه زمان به این سطح از دغدغه خواهند رسید؟

شرکت‌های جهانی تا سال 2023 توانسته‌اند فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند تایرهای هوشمند را با قابلیت ارتباط با خودروها به بازار عرضه کنند. بر اساس پیش‌بینی‌ها، تا سال 2030، بازار تایرهای هوشمند به ارزش 2.4 میلیارد دلار خواهد رسید. همچنین تایرهای سازگار با محیط زیست به سرعت در حال رشد هستند. شرکت Pirelli برای مثال، بیش از 50 درصد از تایرهای خود را با مواد قابل بازیافت و دوستدار محیط زیست تولید می‌کند.

هوش مصنوعی به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های نوآوری در صنعت تایر تبدیل شده است. شرکت‌های جهانی از هوش مصنوعی برای بهبود فرآیند تولید، افزایش دقت و کیفیت، و تحلیل داده‌های مربوط به عملکرد تایرها استفاده می‌کنند. برای شرکت‌های ایرانی، رسیدن به این سطح از نوآوری مستلزم ایجاد زیرساخت‌های مناسب، سرمایه‌گذاری بلندمدت در تحقیق و توسعه، و آموزش نیروی انسانی متخصص است. همچنین نیاز به شناخت درست از فناوری‌های نوین و همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال دانش و فناوری وجود دارد. بدون این اصلاحات، رسیدن به این سطح از نوآوری دشوار خواهد بود.

در سطح جهانی، شرکت‌های تایرسازی نه تنها بر عملکرد بلکه بر رفع مشکلات زیست‌محیطی تمرکز دارند:

• پایداری: شرکت هانکوک تایر متعهد شده است تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۶.۲ درصد کاهش دهد. همچنین در حال توسعه لاستیک‌های دوستدار محیط‌زیست با استفاده از لاستیک‌های مصنوعی با کارایی بالا است که ردپای کربنی کمتری دارند.
• لاستیک‌های هوشمند: شرکت گودیر در حال توسعه لاستیک‌هایی است که از سنسورهای هوشمند برای نظارت بر شرایط لاستیک و کاهش مصرف سوخت استفاده می‌کنند. این تغییر به سمت لاستیک‌های هوشمند و سازگار با خودروهای برقی در حال تغییر شکل دادن به صنعت است و انتظار می‌رود که لاستیک‌های هوشمند بخش قابل توجهی از بازار آینده تایرها را تشکیل دهند.

شرکت‌های تایرسازی ایرانی در مقایسه با این نوآوری‌ها عقب مانده‌اند و برای رقابت، باید مزایای اقتصادی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های هوشمند و راه‌حل‌های دوستدار محیط‌زیست را درک کنند. پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی لاستیک‌های هوشمند تا سال ۲۰۳۰ به ۱۶۰ میلیارد دلار برسد و با نرخ رشد سالانه ۱۸.۵ درصد افزایش یابد.

رهبران جهانی در صنعت تایر در حال ادغام فناوری‌های هوش مصنوعی برای تحول در تولید هستند:

• تولید مبتنی بر هوش مصنوعی: شرکت‌های آپولو تایرز و JK تایرز از فناوری‌های هوش مصنوعی و اینترنت اشیا برای نظارت بر فرآیندهای تولید به صورت لحظه‌ای، پیش‌بینی خرابی‌ها و بهینه‌سازی کارایی دستگاه‌ها استفاده می‌کنند. این پیشرفت‌ها به کاهش ضایعات و افزایش دقت عملیاتی کمک می‌کنند.
• تحول دیجیتالی: آپولو تایرز، به عنوان مثال، با همکاری Amazon Web Services (AWS) فرآیند تولید خود را دیجیتالی کرده است که منجر به افزایش بهره‌وری و تجربه بهتر مشتریان شده است.
• در مقابل، شرکت‌های تایرسازی ایرانی هنوز در این سطح از پذیرش هوش مصنوعی قرار ندارند و بدون سرمایه‌گذاری قابل توجه، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا نوآوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در ایران به یک دغدغه جدی تبدیل شوند.

در اروپا به دلیل قوانین سخت‌گیرانه محیط زیستی، تا سال 2025 تمامی تایرسازان باید حداقل 30 درصد از مواد اولیه خود را از مواد بازیافتی تأمین کنند.

در آمریکا شرکت‌های تایرساز مانند Goodyear بر روی تایرهای متصل به سیستم‌های هوش مصنوعی کار می‌کنند تا عملکرد بهینه خودرو و افزایش ایمنی را تضمین کنند.

در ایران تاکنون تنها چند پروژه محدود برای تولید تایرهای هوشمند یا سازگار با محیط زیست اجرا شده است، اما این پروژه‌ها به دلیل محدودیت در تحقیق و توسعه و نبود سرمایه‌گذاری کافی، هنوز به مرحله تجاری‌سازی گسترده نرسیده‌اند.

بر اساس گزارش‌ها، کمتر از 1 درصد از تایرهای تولید شده در ایران از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی یا مواد قابل بازیافت بهره‌مند هستند.

چه اصلاحاتی در هر دو بخش اعم از دولت و بخش خصوصی تایر ضروریست؟

در حال حاضر، شرکت‌های تایرسازی ایرانی توان تولید حدود 27 میلیون حلقه تایر در سال را دارند، اما بخش عمده‌ای از این تایرها با فناوری‌های قدیمی و معمول تولید می‌شود. میزان صادرات تایر از ایران به سایر کشورها بسیار کم است. بر اساس آمار، کمتر از 10 درصد از تولید تایر در ایران به صادرات اختصاص دارد، در حالی که در شرکت‌های بزرگ جهانی مثل Michelin یا Bridgestone این نسبت بیش از 50 درصد است.

برای رقابت با شرکت‌های جهانی و حرکت به سمت نوآوری‌های جدید، اصلاحاتی در سطح دولت و بخش خصوصی ضروری است.

1. افزایش بودجه تحقیق و توسعه: شرکت‌های تایرسازی باید بودجه بیشتری به تحقیق و توسعه اختصاص دهند تا بتوانند به نوآوری‌های جدید دست یابند.
2. تسهیل همکاری‌های بین‌المللی: دولت باید با ایجاد تسهیلات و توافق‌نامه‌های تجاری، زمینه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه تحقیق و توسعه را فراهم کند.
3. آموزش و توسعه نیروی انسانی: برای موفقیت در نوآوری، نیاز به نیروهای متخصص در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، مواد نوین و فناوری‌های پیشرفته وجود دارد. این امر نیازمند همکاری بین دانشگاه‌ها و صنعت است.
4. سیاست‌های حمایتی: دولت باید با تدوین سیاست‌های حمایتی مانند اعطای تسهیلات مالی و مالیاتی به شرکت‌هایی که در حوزه تحقیق و توسعه فعال هستند، این بخش را تقویت کند.
5. توجه به محیط زیست: توسعه تایرهای دوستدار محیط زیست نه تنها در راستای اهداف زیست‌محیطی است، بلکه به شرکت‌های ایرانی کمک می‌کند تا با مقررات جهانی همگام شوند و بازارهای بین‌المللی را از دست ندهند.

میزان سرمایه‌گذاری در R&D: در کشورهای پیشرفته، مانند ژاپن، آمریکا و کشورهای اروپایی، بودجه‌ای که شرکت‌های بزرگ تایرسازی به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند، به‌طور میانگین حدود 3-5 درصد از درآمد کل شرکت است. برای مثال: شرکت Michelin، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تایر در جهان، سالانه بیش از 700 میلیون یورو برای تحقیق و توسعه هزینه می‌کند. Bridgestone، به عنوان یک تولیدکننده برجسته دیگر، حدود 850 میلیون دلار در سال 2022 برای نوآوری و توسعه فناوری‌های جدید در صنعت تایر اختصاص داده است. این بودجه‌ها به تولید فناوری‌های جدید، مانند تایرهای هوشمند و تایرهای سازگار با محیط زیست کمک کرده است.

بودجه اختصاص یافته به تحقیق و توسعه در ایران: شرکت‌های تایرسازی در ایران بخش بسیار کمی از درآمد خود را به R&D اختصاص می‌دهند. بر اساس گزارش‌ها، این میزان کمتر از 0.5 درصد از درآمد کل صنعت تایر در ایران است. این در حالی است که میانگین جهانی برای صنایع پیشرفته بین 3-5 درصد است.

کمبود سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه در صنعت تایر ایران به چندین شکل قابل مشاهده است:

• فناوری‌های قدیمی: تولیدکنندگان تایر در ایران بیشتر بر فناوری‌های سنتی متکی هستند، در حالی که شرکت‌های جهانی به سمت دیجیتالی‌سازی، تولید مبتنی بر هوش مصنوعی و روش‌های پایدار حرکت کرده‌اند.
• تأثیرات زیست‌محیطی: در حالی که شرکت‌هایی مانند هانکوک و کنتیننتال به سمت تولید لاستیک‌های صفر انتشار گازهای گلخانه‌ای و استفاده از منابع تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند، تولیدکنندگان ایرانی همچنان به روش‌ها و مواد سنتی که آلودگی بیشتری ایجاد می‌کنند، وابسته هستند.
• کاهش رقابت‌پذیری: در حالی که شرکت‌های بین‌المللی در حال توسعه لاستیک‌های هوشمند هستند که فشار هوا و سایش را نظارت می‌کنند یا انرژی تولید می‌کنند، صنعت تایر ایران بدون سرمایه‌گذاری فوری در تحقیق و توسعه با خطر عقب ماندگی مواجه است.

این فاصله عظیم در بودجه تحقیق و توسعه باعث شده است که شرکت‌های ایرانی در زمینه‌های نوآوری و فناوری‌های جدید از رقابت جهانی عقب بمانند.

برای هماهنگی با استانداردهای جهانی و حفظ رقابت‌پذیری، اصلاحات زیر ضروری است:

• افزایش بودجه تحقیق و توسعه: شرکت‌های تایرسازی ایرانی باید حداقل ۳ تا ۵ درصد از درآمد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص دهند، که مطابق با استانداردهای بین‌المللی است. این کار امکان توسعه لاستیک‌های هوشمند و راه‌حل‌های پایدار را فراهم می‌کند.
• حمایت دولت: دولت باید مشوق‌های مالیاتی و کمک‌های مالی برای شرکت‌های سرمایه‌گذار در تحقیق و توسعه، هوش مصنوعی و روش‌های پایدار ارائه دهد. علاوه بر این، سیاست‌هایی که از فناوری‌های سبز و مواد دوستدار محیط‌زیست حمایت می‌کنند بسیار ضروری هستند.
• مشارکت‌های عمومی-خصوصی: همکاری بین دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و بخش خصوصی می‌تواند به ایجاد نوآوری کمک کند. همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند تخصص لازم را وارد کند و به شرکت‌های ایرانی کمک کند تا در پذیرش فناوری‌های پیشرفته سرعت بیشتری داشته باشند.

با تمرکز بر این اصلاحات، صنعت تایر ایران می‌تواند به تدریج با رهبران جهانی همگام شود، تأثیرات زیست‌محیطی خود را بهبود بخشد، هوش مصنوعی را بپذیرد و سهم خود را در بازارهای بین‌المللی لاستیک‌های هوشمند و دوستدار محیط‌زیست افزایش دهد.

برآوردها نشان می‌دهد که اگر سرمایه‌گذاری در R&D صنعت تایر ایران به سطح 3 درصد از درآمد کل برسد، تا 5 الی 10 سال آینده امکان رقابت با شرکت‌های بین‌المللی در حوزه تایرهای هوشمند و سازگار با محیط زیست وجود دارد.