دکتر سعید تقوایی

استاد دانشگاه و تحلیلگر صنعت تایر

برگرفته از کتاب گنجینه تایر

ظرفیت تولید سالانه تایرهای باری و اتوبوس بایاس در کشور بالغ بر ۱۱۰ هزار تن، معادل یک میلیون و هفتصد هزار حلقه میباشد که از این میان سایز ۲۴-۱۲ با ۸۵ درصد از این ظرفیت (۹۳) هزارتن و بالغ بر یک میلیون و چهارصد هزار حلقه بیشترین سهم را به خود اختصاص میدهد. این ظرفیت در شرکتهای پارس تایر ۴۰) هزار تن) دنا (۱۵ هزار تن) بارز کرمان (۱۹) هزار تن کیان تایر (۱۳) هزار تن ایران تایر (۱۳) هزار تن و آرتاویل تایر (۸) هزار تن نهفته است.

بر اساس ظرفیت تولید اعلامی شرکتها به انجمن صنفی صنعت تایر اما تولید واقعی تایرهای باری و اتوبوسی بایاس در سال ۱۴۰۰ معادل ۲۹ هزار تن (۲۶) درصد ظرفیت اسمی و این میزان تولید در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ معادل ۷۷۰۰ تن (۱۲۲) هزار حلقه بوده است که در سال قبل حداکثر به ۱۸ درصد ظرفیت تولید این تایرها رسیده است.

نکته حائز اهمیت اینکه قانون ممنوعیت ورود تایرهای بایاس به کشور موجب شده که در خلال سالهای گذشته هیچ گونه وارداتی از این گروه محصول به کشور صورت نپذیرد و از سوی دیگر به دلیل ممنوعیت صادرات تایری از این گروه نیز از مملکت خارج نشده است و لذا می توان میزان تولید را با یک تقریب خوب معادل میزان تقاضا تلقی کرد.

این بدین مفهوم است که روند نزولی تولید تایرهای باری و اتوبوسی بایاس در کشور به گونه ای پیش رفته است که کل تقاضای سالانه به این گروه از تایرها حتی کفاف ظرفیت تولید یک شرکت تایرسازی را هم نمی دهد.

در سال ۹۳ بر اساس گزارشی که به انجمن صنفی تایر ارائه نمودم اعلام کردم که تقاضای تایرهای باری و اتوبوس بایاس از ۹۹۸ هزار حلقه در سال ۱۳۹۱ به کمتر از ۴۰۰ هزار ۱۴۴ حلقه در سال ۹۹ خواهد رسید که رسید و این روند کاهشی بدلیل ترجیح برای رادیالیزه شدن تایرها پس از آن نیز ادامه یافت و ادامه خواهد یافت؛ به گونه ای که امروز شرکت پارس تایر به تنهایی با نیمی از ظرفیت خود میتواند کل نیاز بازار را به این گروه از محصولات تأمین کند.

دلایل رشد فرایند رادیالیزه شدن تایرهای باری و اتوبوسی در یک دهه گذشته در کشور كاملاً واضح است از کارکرد بالاتر تایرهای TBR گرفته تا مصرف سوخت پایین تر (ضریب مقاومت غلتشی تایرهای TBR تقریباً نصف تایرهای بایاس میباشد و همچنین سهولت نصب این تایرها بر روی خودرو به گونه ای که رانندگان ناوگان باری و اتوبوسی کشور را مجاب به جایگزین کردن تایرهای بایاس خود با تایرهای TBR نموده است.

در راستای چاره اندیشی برای خروج از چالش شرکتهای بارز کرمان و پس از آن گروه صنعتی رازی به سوی تولید تایرهای TBR و همچنین افزایش تولید تایرهای PCR و شرکت ایران تایر با افزایش سهم PCR در سبد تولیدی خود حرکت کردند.

هر چند که افول تایرهای باری و اتوبوسی بایاس حتی برای این شرکتها نیز مشکل آفرین بوده و بخشی از ظرفیت تولید این شرکتها را بلا استفاده کرده است اما بیشترین دغدغه برای سه شرکت پارس و دنا و کیان است که عمده محصولاتشان بر این پایه استوار است بطور یقین این مسئله دغدغه روز مالکین و مدیران شرکتهای ذکر شده هست، اما زمان کوتاه است و برای خروج از بحران بایستی طرحی نو در انداخت و علاج قبل از واقعه در این خصوص ضروری است.

شاید تلاش در جهت صادرات تایرهای باری و اتوبوسی بایاس به کشورهای منطقه عراق و افغانستان و پاکستان و سوریه (و….. بعنوان یک مسکن با اثر کوتاه مدت بتواند بخشی از مشکلات نقدینگی و اجرایی این شرکتها را مرتفع سازد.

هر چند که بر سر راه این روش درمانی کوتاه مدت مشکلات بزرگی چون قیمت تمام شده بالا و رقابت با غول بایاس ساز منطقه (هندوستان و همچنین عدم آشنایی کامل با بازارهای هدف صادراتی وجود دارد.
حرکت به سمت تولید تایرهای خاکی رو و کشاورزی و راهسازی نیز میتواند بعنوان درمان میان مدت برای این سه شرکت باشد تا بخشی از ظرفیت از دست رفته خود را بازسازی کنند.

شاید بهتر آن باشد که راهبرد دستیابی به این روش درمانی در محافلی چون انجمن صنفی صنعت تایر، گروه متخصصین و پیشکسوتان مورد بحث و تبادل آرا قرار گیرد.
اما نکته حائز اهمیتی که نباید دور از ذهن داشت این است که هم اکنون از نیاز سالانه یک میلیون و چهارصد هزار حلقه ای به تایرهای TBR که البته هر چه میگذرد به دلیل رشد رادیالیزه شدن این تقاضا افزون میگردد سیصد و شصت هزار حلقه هم اکنون توسط گروه صنعتی بارز تولید و به زودی همین مقدار توسط گروه صنعتی رازی تولید خواهد شد.

با این وجود کماکان با تقاضای بی پاسخ حدود هفتصد هزار حلقه تایرهای TBR مواجهیم حرکت به سمت تولید این تایرها میتواند تحولی عظیم در شرکتهای پارس و دنا و کیان ایجاد کند که البته کاری بسیار سخت و چالش برانگیز است به امید بالندگی تمامی شرکت های تایرسازی کشور .