به گزارش «لاستیک پرس» کائوچوی طبیعی و سایر الاستومرها به تنهایی فاقد کارایی هستند و رفتار پلاستیکی دارند. دو کشف بزرگ در این صنعت باعث شد بشر بتواند از این پلیمرها به شکل بهینه بهره‌برداری کند؛ یکی کشف  پدیده پخت یا ولکانیزاسیون که توسط چارلزگودیر انجام شد، و دیگری کشف پدیده تقویت کنندگی دوده روی کائوچو ها که ابتدا توسط شرکت بی.اف.گودریچ و سپس در سال ۱۹۱۵ توسط یک انگلیسی به نام s.c.mote صورت گرفت.

در حقیقت ویژگی های فیزیکی و پایه آمیزه های لاستیکی به طور عمده تحت تاثیر این دو پدیده قرار دارد و تا حد زیادی توسط این دو پدیده هم تعیین و کنترل می‌شود. بنابراین برای کسب ویژگی های مطلوب در آمیزه لاستیکی، استفاده از فیلر تقویت کننده – که دوده به عنوان مهمترین آن شناخته می شود – در کنار سیستم ولکانیزاسیون، دارای بیشترین اهمیت است.

در موارد اندکی از پرکننده ها صرفاً به خاطر کاهش قیمت محصول نهایی استفاده می شود، ولی در صنعت تایر و البته محصولات حساس لاستیکی غیر تایر، پرکننده ها به طور عمده به عنوان بالا برنده کیفیت محصولات مورد استفاده قرار می گیرد. این بهبود کیفیت، هم برای ویژگی های فرایند پذیری آمیزه ولکانیزه نشده و هم برای بهبود و ارتقای ویژگیهای فیزیکی- مکانیکی لاستیک ولکانیزه شده صادق است. از انواع دوده ها با توجه به ویژگی ساختمانی آنها و تاثیر روی فرایند پذیری آمیزه ها و قدرت تقویت کنندگی شان، در اجزای تشکیل دهنده تایر استفاده می کنند.

ویژگی هایی که تقویت آنها توسط دوده ها مورد توجه ویژه حوزه کارشناسی تایر است به طور عمده عبارتند از افزایش قدرت کششی، افزایش مقاومت در مقابل سایش، افزایش سختی، افزایش مقاومت در مقابل پارگی و ترک زایی.

همچنین ویژگی های فرایندی آمیزه های لاستیکی با پروسس پذیری آنها در حضور دوده ها در آیتم های زیر شدیداً تحت تاثیر قرار می گیرد: گران روی (ویسکوزیته یا چسبناکی)، سرعت اکستروژن، صافی سطح محصولات فرایند اکستروژن، جمع شدگی یا (انقباض) زمان پخت زود رس و سرعت پخت.

در اوایل قرن گذشته تایرها تنها حدود ۵۰۰ کیلومتر مسافت، کارایی داشتند و پس از آن بایستی تعویض می شدند. افزودن دوده صنعتی به فرمولاسیون تایر باعث بالا بردن مقاومت تایر و بهبود خواص آن گردید و این ویژگی سبب شد تا امروزه اغلب تولیدکنندگان لاستیک خودرو به طور وسیعی از این ماده در فرایند تولید استفاده کنند.

در این بین اثرات کلی انواع کربن بلک بر خواص لاستیک به سطح جانبی و میزان توده یا ساختمان آن بستگی دارد. سطح جانبی زیاد به اندازه ذرات کوچک باعث افزایش سطح تقویت کنندگی می‌شود که انعکاس آن در نیروی کشش، مقاومت در مقابل پارگی و مقاومت در مقابل سائیدگی ظاهر می گردد. توده ای بودن زیاد باعث راحتی عمل اکستروژن، بالا رفتن ویسکوزیته ،بالا رفتن کشش و افزایش ضریب الاستیسیته می شود. به طوری که با استفاده از دوده در ساختمان لاستیک عمر مفید لاستیک از ۳ هزار مایل به 30 تا 44 هزار مایل رسید.

کاربرد دوده در صنعت لاستیک به دو دسته تقسیم می شود :

• Highly reinforcing grades که به عنوان Treads یا Hard grades نیز شناخته می شوند، شامل سری های N100,N200,N300 می شود. از این گریدها برای تایر و تسمه نقاله ها استفاده
  می شود.
• Semi-reinforcing grades که به عنوان Carcass یا Soft grades نیز شناخته می شوند، شامل سری های N500,N600,N700 می شود. از این گریدها در بدنه تایر و کفشک آن استفاده
  می شود.

شرکت های تولید کننده دوده صنعتی در ایران

روش تولید دوده صنعتی در ایران به روش کوره ای است و در ادامه به معرفی شرکت های تولیدکننده این محصول در ایران می پردازیم:

شرکت صنعتی دوده فام (صدف)

این شرکت در سال 1390 به بهره برداری رسید. در مقایسه با واحدهای فعلی در کشور، دارای بهترین بازدهی تولید، کمترین میزان مصرف روغن به ازای دوده تولیدی و همچنین بیشترین میزان بازیافت انرژی خروجی راکتورها در مراحل مختلف تولید است. روش تولید این محصول در صدف کوره ای و ظرفیت تولیدی آن 40 هزار تن در سال (20 هزار تن انواع دوده سخت و 20 هزار تن انواع دوده نرم) است. کارخانه در شهر صنعتی دزفول قرار دارد و سهم 75 درصد از صادرات دوده کل کشور در سال 98 و همچنین سهم 31 درصد از تولید دوده در داخل کشور را دارا است.

محصولات این مجموعه شامل گرید های زیر می باشد.

N-330,N-326,N-339,N-375,N-550,N-660,N-772 N-220,N-234

شرکت کربن سیمرغ

این شرکت در سال 1386 به بهره برداری رسید؛ هرچند فرآیند انتخاب فناوری و تجهیزات این کارخانه در سال ۸۱ پیگیری و منجر به انعقاد قرارداد خرید فناوری از شرکت یوروتکنیکای ایتالیا در سال ۸۲ شد. با به‌کارگیری جدیدترین فناوری روز دنیا از شرکت فیلیپس اینترنشنال، ساخت مدرن‌ترین کارخانه تولید کربن بلک کشور در شهرستان محلات در فاصله سال‌های ۸۳ تا ۸۶ آغاز شد و سرانجام در ۱۰ اسفند ۸۶، شرکت کربن سیمرغ کار رسمی خود را آغاز کرد. روش تولید این مجموعه کوره ای و ظرفیت اسمی آن 40 هزار تن در سال است. میزان صادرات این مجموعه در سال‌های اخیر روند رو به رشد داشته، ولی با وجود تحریم‌ها و مشکلات کشور در فضای بین‌المللی، اختلالاتی در این روند صادراتی ایجاد شده است.

محصولات کربن سیمرغ شامل گرید های زیر است:

N-220,N-234,N-326,N-330,N-339,N-347,N-375,N-550,N-660,N-772

شرکت صنعتی دوده پارس (سهامی عام)

این مجموعه در سال 1373 به بهره برداری رسید و تولید خود را با ظرفیت اسمی 15 هزار تن در سال شروع کرد و اکنون به 30 هزار تن در سال رسیده است. روش تولید محصولات این شرکت به صورت کوره ای است و کارخانه در شهرک صنعتی کاوه در شهر ساوه قرار دارد. از سال 1378 سهام شرکت در بورس اوراق بهادار عرضه شده و دارای دفتر نمایندگی در انگلستان نیز هست و همچنین دارای گواهینامه ریچ می باشد.

محصولات این مجموعه شامل گرید های N-330,N-326,N-339,N-347,N-375,N-539,N-550,N-660  است.

شرکت کربن ایران (سهامی عام)

شركـت ملـی صنایـع پتروشیمی بـا مشاركـت بـانـك تـوسعـه صنعـت و معـدن بـا یـكی از صاحب نـام تـریـن كـارخـانـجـات تـولیـد كننده دوده صنعـتی آمـریـكـا یـعنـی شـركـت كـابـوت Cabot Corporation   قراردادی منعقد کرد و واحد یک  تولیدی آن در سال 1353 و واحد دو در سال 1373 با ظرفیت عملی هر کدام 21 هزار تن به بهره برداری رسید. کارخانه شرکت کربن ایران در اهواز قرار دارد و محصولات تولیدی آن شامل گریدهای زیر است:

N-220,N-234,N-326,N-330,N-339,N-347,N-375,N-539,N-550,N-660,N-772

نویسنده: دکتر مینا محمدی